Γενικοί Εκπαιδευτικοί Στόχοι
- Ο υποψήφιος στο επίπεδο αυτό πρέπει να είναι σε θέση να ανταποκρίνεται στις επικοινωνιακές ανάγκες οποιασδήποτε περίστασης, είτε πρόκειται για ακρόαση όπου υπάρχουν παρεμβολές, παραποιήσεις, θόρυβοι του περιβάλλοντος ακόμα και ιδιάζουσα προφορά των (συν)ομιλητών, είτε πρόκειται για κατανόηση κακής εκτύπωσης ή δύσκολου γραφικού χαρακτήρα.
- Συνεπώς, αναμένεται να μπορεί να κατανοεί με ευκολία σχεδόν όλα όσα ακούει ή διαβάζει, συμπεριλαμβανομένων στοιχείων της καθομιλουμένης, αστείων και πολιτισμικών αναφορών.
- Πρέπει επίσης να είναι σε θέση να χειρίζεται όλες τις πηγές πληροφοριών, προφορικές ή γραπτές, με άνεση και αξιοπιστία, έτσι ώστε να κάνει περιλήψεις ανασυνθέτοντας επιχειρήματα και περιγραφές, δημιουργώντας έτσι συνεκτικές παρουσιάσεις, να χειρίζεται αποτελεσματικά οποιοδήποτε θέμα στο γραπτό και στον προφορικό λόγο με αυθόρμητη έκφραση και μεγάλη άνεση και ακρίβεια, διαχωρίζοντας λεπτές σημασιολογικές αποχρώσεις ακόμα και σε ιδιαίτερα σύνθετες περιστάσεις.
Ειδικοί Εκπαιδευτικοί Στόχοι
- Κατανόηση προφορικού λόγου
- Κατανόηση γραπτού λόγου
- Παραγωγή γραπτού λόγου
- Παραγωγή προφορικού λόγου
Καταστάσεις Επικοινωνίας
- Ο υποψήφιος αυτού του επιπέδου πρέπει να είναι σε θέση να ανταποκρίνεται και να χειρίζεται επιτυχώς όλες τις καταστάσεις επικοινωνίας που περιγράφονται στα προηγούμενα επίπεδα γνώσης της ελληνικής, αλλά και κάθε απρόβλεπτη επικοινωνιακή κατάσταση με την οποία δεν έχει καμιά εξοικείωση.
- Επομένως, οι καταστάσεις επικοινωνίας στις οποίες μπορεί να εμπλακεί ο ομιλητής είναι απεριόριστες και δύσκολα μπορούν να προσδιοριστούν, εφόσον ο καθένας έχει διαφορετικά ενδιαφέροντα, ασχολίες και επικοινωνιακές ανάγκες.
- Γενικά, οι καταστάσεις επικοινωνίας (όπως έχει διαφανεί και στα προηγούμενα επίπεδα) μπορούν να χωριστούν σε τέσσερα πεδία δράσης: το προσωπικό, το δημόσιο, το επαγγελματικό και το εκπαιδευτικό. Αλλά και πάλι δεν μπορούν να οριστούν απόλυτα πέρα από την περιγραφή που δόθηκε στα προηγούμενα επίπεδα, εφόσον στις περισσότερες περιπτώσεις το ένα πεδίο δράσης επικαλύπτει κάποιο άλλο. Από την άλλη, το προσωπικό πεδίο εξατομικεύει ενέργειες από τα άλλα πεδία.
- Έτσι, λοιπόν, ορίζοντας την ικανότητα του ομιλητή ως προς την κατανόηση και την παραγωγή του προφορικού και του γραπτού λόγου, το είδος του λόγου και των κειμένων με τα οποία θα έρθει σε επαφή ως ακροατής, ομιλητής ή αναγνώστης, διαφαίνονται έμμεσα οι καταστάσεις επικοινωνίας στις οποίες μπορεί να εμπλακεί εκπληρώνοντας τις επικοινωνιακές του ανάγκες.
Προφορικός λόγος
- Κατανόηση προφορικού λόγου
- Είδη προφορικών κειμένων
Τα προφορικά κείμενα με τα οποία έρχεται σε επαφή ο υποψήφιος και πρέπει να μπορεί να κατανοεί είναι:
- διαπροσωπικοί διάλογοι και συνομιλίες
- ζωηρή συνομιλία και αντιπαράθεση μεταξύ φυσικών ομιλητών ακόμη και πάνω σε αφηρημένα, σύνθετα και συχνά όχι οικεία θέματα
- τηλεφωνικές συνδιαλέξεις
- οδηγίες
- δημόσιες συζητήσεις/αντιπαραθέσεις
- δημόσιες ανακοινώσεις
- διαλέξεις
- παρουσιάσεις βιβλίων
- κηρύγματα
- δελτία ειδήσεων
- περιγραφή και σχολιασμός αθλητικών γεγονότων
- επαγγελματικές συνεντεύξεις
- θεατρικά/κινηματογραφικά έργα
- τραγούδια
- Παραγωγή προφορικού λόγου
Ο υποψήφιος πρέπει να μπορεί να χρησιμοποιεί τη γλώσσα με ευελιξία και αποτελεσματικότητα για κοινωνικούς και επαγγελματικούς σκοπούς.
Αναλυτικότερα, ο προφορικός λόγος του υποψήφιου πρέπει να έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
- Οργάνωση
- Ύφος (προσωπικό, οικείο, ανεπίσημο, επίσημο ) παγιωμένο (π.χ. Άρχεται η συνεδρίαση! )
- Χαρακτηριστικά
Ο λόγος του ομιλητή αυτού του επιπέδου πρέπει να χαρακτηρίζεται από ένα ευρύ λεξιλογικό φάσμα, ευχέρεια, ακρίβεια, συνοχή, υψηλό βαθμό γραμματικού ελέγχου (τα τυχόν λάθη του δεν προκαλούν παρανόηση).
Ο υποψήφιος πρέπει να είναι σε θέση:
- να απαντά σε ερωτήσεις με ευχέρεια ακόμη και σχετικές με αφηρημένα θέματα που δεν του είναι οικεία
- να εκφέρει λόγο σαφή, ρέοντα, καλά δομημένο, ώστε να γίνεται απόλυτα κατανοητός
- να μεταδίδει λεπτές σημασιολογικές αποχρώσεις με ακρίβεια, χρησιμοποιώντας με επιτυχία ένα ευρύ φάσμαλεξιλογίου και γραμματικών δομών
- να εκφράζει τις απόψεις του και να τις υποστηρίζει με τα κατάλληλα επιχειρήματα
- να αντιδρά σε αντεπιχειρήματα
- να περιγράφει τις εμπειρίες του
- να δίνει λεπτομερή περιγραφή μιας διαδικασίας που πρέπει να ακολουθηθεί
- να επεμβαίνει κατάλληλα σε μια συζήτηση τρίτων
- να δίνει σύνθετες πληροφορίες και συμβουλές στον επαγγελματικό του χώρο
- να παρακάμπτει τις τυχόν αδυναμίες του αναδιαρθρώνοντας τον λόγο του και ξεπερνώντας κάποια δυσκολία, χωρίς αυτό να επηρεάζει την αποτελεσματικότητα της επικοινωνίας
- να χρησιμοποιεί ιδιωτισμούς και ιδιωματικές εκφράσεις
- να χρησιμοποιεί στρατηγικές για να προκαλέσει ή να κρατήσει το ενδιαφέρον του ακροατηρίου (π.χ. χρωματισμός φωνής, κατάλληλο λεξιλόγιο κτλ.).
- Συνομιλία
Ο υποψήφιος πρέπει να μπορεί να συνομιλεί με άνεση, χρησιμοποιώντας το κατάλληλο λεξιλόγιο και ύφος, χωρίς να εμποδίζεται από κανενός είδους γλωσσικούς περιορισμούς, όχι μόνο για θέματα της κοινωνικής ή της προσωπικής του ζωής, αλλά και για πιο αφηρημένους και εξειδικευμένους τομείς.
Ο υποψήφιος πρέπει να μπορεί να παρακολουθεί και να παίρνει μέρος σε ομαδικές συζητήσεις πάνω σε θέματα που δεν του είναι οικεία και να συμβάλλει σε συναλλαγές τρίτων.
- Συνδιαλλαγή για απόκτηση υπηρεσιών
Ο υποψήφιος πρέπει να είναι σε θέση να αντεπεξέρχεται γλωσσικά, όχι μόνο στις συνηθισμένες πτυχές της καθημερινής ζωής, αλλά και να διαπραγματεύεται τη λύση ενός προβλήματος που προκύπτει (σε περίπτωση ενός τροχαίου ατυχήματος), να χρησιμοποιεί πειστική γλώσσα για να καθορίζει τις απαιτήσεις και να δηλώνει σαφώς τα όρια των παραχωρήσεων που είναι διατεθειμένος να κάνει.
Ακόμη, πρέπει να μπορεί να εκφράζει τα παράπονά του και να απαιτεί την ικανοποίησή του σε περιπτώσεις αθέτησης των υποχρεώσεων των άλλων απέναντί του.
- Ανταλλαγή πληροφοριών
- Επίσημη συζήτηση
- Συνεργασία με προσανατολισμό σε στόχο
- Συνεντεύξεις
- Στρατηγικές προφορικής συναλλαγής
- Δραστηριότητες και στρατηγικές διαμεσολάβησης
Γραπτός λόγος
Ο υποψήφιος αυτού του επιπέδου διαβάζει ένα κείμενο για να κατανοήσει:
- το θέμα γενικά
- την κεντρική ιδέα
- συγκεκριμένες πληροφορίες
- όλες τις λεπτομέρειες.
- Στόχοι κατανόησης
Συγκεκριμένα, ο υποψήφιος διαβάζει ένα κείμενο για:
- γενικό προσανατολισμό
- να καταλαβαίνει το θέμα το οποίο αναπτύσσεται ακόμη και αν δεν είναι μέσα στα ενδιαφέροντά του. Μπορεί να εντοπίζει τα σημεία που τον βοηθούν να αποκτήσει μια σφαιρική γνώση του θέματος. Καταλαβαίνει το περιεχόμενο ειδήσεων, άρθρων και αναφορών πάνω σε ένα ευρύ φάσμα επαγγελματικών θεμάτων.
- πληροφορίες
- να κατανοεί λεπτομερή, σύνθετα και εκτενή κείμενα που πιθανόν να συναντήσει στην επαγγελματική ή ακαδημαϊκή του ζωή, να εντοπίζει λεπτά σημεία που τον βοηθούν να καταλάβει στάσεις και απόψεις του συγγραφέα του κειμένου, που δηλώνονται ή και υπονοούνται.
- οδηγίες που θα ακολουθήσει
Ο υποψήφιος πρέπει να μπορεί να κατανοεί, εφόσον μπορεί να ξαναδιαβάσει τα δύσκολα σημεία, αν χρειαστεί, λεπτομερείς και σύνθετες οδηγίες σχετικά με τη χρήση ενός μηχανήματος, ή μιας διαδικασίας που θα πρέπει να ακολουθήσει. Οι οδηγίες μπορεί να είναι σχετικές ή και όχι με την ειδικότητά του.
Ο υποψήφιος πρέπει να μπορεί μέσα σε ένα κείμενο να εντοπίζει λεκτικές και γραμματικές ενδείξεις για να συμπεράνει τη στάση, τις διαθέσεις και τις προθέσεις του συγγραφέα του κειμένου και ο ίδιος να κάνει προβλέψεις για το τι θα ακολουθήσει.
Ο υποψήφιος πρέπει να είναι σε θέση να διαβάζει οποιοδήποτε λογοτεχνικό κείμενο παρακολουθώντας την πλοκή του, κριτικές θεατρικών ή και κινηματογραφικών έργων, παρουσιάσεις βιβλίων.
Ακόμη ο υποψήφιος πρέπει να είναι σε θέση να αντιλαμβάνεται:
- τον σκοπό της σύνταξης ενός κειμένου
- τον αποδέκτη του κειμένου
- την οπτική γωνία του συγγραφέα μέσα από τον τίτλο
- το κεντρικό θέμα της κάθε παραγράφου
- την έκφραση απόψεων μέσα από τη χρήση επιθέτων, ρημάτων, φράσεων, σημείων στίξης
- το ουσιώδες από το επουσιώδες
- το μήνυμα που στέλνει το κείμενο
- Οπτικο-ακουστική κατανόηση
Ο υποψήφιος πρέπει να μπορεί με μεγάλη άνεση να παρακολουθεί ένα κείμενο που διαβάζεται ή να παρακολουθεί ταινίες που προβάλλονται με υπότιτλους, εφόσον η ταχύτητά τους το επιτρέπει.
Τα γραπτά κείμενα με τα οποία μπορεί να έρθει σε επαφή ο υποψήφιος είναι:
- κείμενα στις συσκευασίες προϊόντων
- ενημερωτικά φυλλάδια
- διαφημιστικό υλικό
- εγχειρίδια οδηγιών
- δημόσιες ανακοινώσεις
- έντυπα ερωτηματολόγια
- προσωπικές και επαγγελματικές επιστολές
- σημειώματα, μηνύματα
- βάσεις δεδομένων
- βιβλία
- λεξικά
- εφημερίδες
- χρονογραφήματα
- περιοδικά (ποικίλης ύλης και επιστημονικά)
- λευκώματα, τουριστικοί οδηγοί, οδηγοί αρχαιολογικών χώρων
- λογοτεχνικά κείμενα
- κριτικές λογοτεχνικών, θεατρικών, κινηματογραφικών έργων
- παρουσιάσεις βιβλίων
- σχόλια
- αναφορές, εκθέσεις, υπομνήματα
- έγγραφα, συμβόλαια
- σταυρόλεξα, κόμικς
- Παραγωγή γραπτού λόγου
Ο υποψήφιος αυτού του επιπέδου υιοθετώντας το κατάλληλο και αποτελεσματικό για κάθε περίσταση ύφος πρέπει να είναι σε θέση:
- να συμπληρώνει έντυπα
- να απαντά σε ερωτηματολόγια
- να συντάσσει βιογραφικό
- να αλληλογραφεί σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο
- να περιγράφει εμπειρίες και γεγονότα (γραπτή κατάθεση)
- να κρατά σημειώσεις από διαλέξεις, σεμινάρια, παραδόσεις πανεπιστημιακού επιπέδου
- να κάνει παραπομπές σε υπάρχον κείμενο
- να μετασχηματίζει ένα κείμενο
- να κάνει περιλήψεις από μακροσκελή κείμενα
- να κάνει περιλήψεις πληροφοριών από διάφορες πηγές, ανασυνθέτοντας τα δεδομένα και παρουσιάζοντας ένα καλά δομημένο κείμενο
- να κάνει το διάγραμμα της δομής ενός κειμένου
- να χωρίζει ένα κείμενο σε νοηματικές ενότητες
- να βρίσκει το νοηματικό κέντρο κάθε παραγράφου ενός κειμένου και να δίνει τίτλο σε κάθε παράγραφο
- να συγγράφει άρθρα για εφημερίδες και περιοδικά
- να συγγράφει αναφορές και υπομνήματα
- να κάνει τεκμηριωμένα σχόλια
- να κάνει παρουσιάσεις βιβλίων (συγγραφέας, περιεχόμενο, δομή, σχόλια, εκτίμηση κειμένου)
- να κάνει τεκμηριωμένη κριτική
- Γραπτή συναλλαγή
Ο υποψήφιος πρέπει να μπορεί να επιτελεί επιτυχώς τις επικοινωνιακές του ανάγκες ως παραλήπτης και αποστολέας γραπτών κειμένων σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο:
- ανταλλάσσοντας σημειώματα (που ζητούν πληροφορίες ή εξηγούν τυχόν προβλήματα) και υπενθυμίσεις
- αλληλογραφώντας
- στέλνοντας μηνύματα μέσω τηλεομοιοτύπου (fax) ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, μηνύματα σε κινητό τηλέφωνο
- συμμετέχοντας σε συσκέψεις εξ αποστάσεως.
- Στρατηγικές παραγωγής προφορικού και γραπτού λόγου
Ο υποψήφιος πρέπει να έχει την ικανότητα να καταφεύγει σε κάποιες στρατηγικές στον προφορικό και γραπτό λόγο, ώστε να παράγει λόγο ακριβή και καλά δομημένο. Πιο συγκεκριμένα πρέπει:
- να εκμεταλλεύεται όλες τις γλωσσικές του δυνατότητες
- να γνωρίζει και να υπολογίζει τον ακροατή ή τον αναγνώστη
- να παρακολουθεί τις εκφράσεις του προσώπου, τις χειρονομίες του συνομιλητή του και να διαμορφώνει ανάλογα τον λόγο του
- να τροποποιεί και να προσαρμόζει το μήνυμά του ανάλογα με αυτό που μπορεί να εκφράσει και όχι με αυτό που θα ήθελε
- να παραφράζει, όταν αντιλαμβάνεται ότι δεν είναι σίγουρος
- να επανέρχεται και να αναδομεί κάποια δύσκολα σημεία που καταλαβαίνει ότι δεν αποδόθηκαν με ακρίβεια
- να παρακάμπτει τις αδυναμίες του με τρόπο που δε γίνεται εύκολα αντιληπτός
- να χρησιμοποιεί γλωσσικό υλικό για το οποίο είναι σχεδόν σίγουρος
- στην παραγωγή γραπτού λόγου να χρησιμοποιεί πρόχειρες σημειώσεις για την καλύτερη διαμόρφωση των σκέψεών του, αν υπάρχει η δυνατότητα
- σε περίπτωση λάθους να μη διστάζει να το διορθώσει, όπως θα έκανε και ένας φυσικός ομιλητής.
Λεξιλόγιο
- Το επίπεδο της γλωσσικής επίδοσης του υποψήφιου αυτού του επιπέδου χαρακτηρίζεται ως ιδιαίτερα υψηλό. Τα λάθη τα οποία πιθανόν κάνει δε δημιουργούν κανένα πρόβλημα στην επιτυχή επικοινωνία.
- Ο υποψήφιος πρέπει να μπορεί να εκμεταλλεύεται τη σχεδόν τέλεια γνώση ενός πολύ ευρέος φάσματος λεξιλογίου, για να διατυπώνει τις σκέψεις του με ακρίβεια, να δίνει έμφαση (με τη χρήση επιθέτων, επιρρημάτων), να αποφεύγει την αμφισημία και να μπορεί να χρησιμοποιεί σωστά τις συναισθηματικές, μεταφορικές και παιγνιώδεις χρήσεις των λέξεων.
- Ακόμη, πρέπει να μπορεί να διακρίνει μεταξύ λόγιων και δημοτικών τύπων, να τους χρησιμοποιεί ανάλογα με το επίπεδο ύφους και να ερμηνεύει τη λειτουργία τους. Συγκεκριμένα:
- Λεξιλογικά ζεύγη λαϊκής-λόγιας μορφής
- Δάνεια, δανεισμός
- Ειδικά λεξιλόγια, επαγγελματικά, επιστημονικά
- Ουσιαστικά από άλλα μέρη του λόγου (ουσιαστικοποίηση)
- Ιδιωτισμοί, παροιμίες
Φωνητική-Φωνολογία-Γραφή
- Ο υποψήφιος αυτού του επιπέδου πρέπει να έχει πλήρη γνώση του φωνολογικού συστήματος της ελληνικής. Ενδεικτικά αναφέρονται κάποια σημεία τα οποία πρέπει να κατέχει ο υποψήφιος, όπως:
α) τροπές φθόγγων
β) επιτονισμός/σχήματα επιτονισμού
γ) τονισμός
δ) σύστημα τονισμού
ε) ορθογραφία
στ) μεταγραφή ξένων ονομάτων
Κοινωνιογλωσσικά Στοιχεία
- Η γνώση και η κατανόηση της σχέσης (ομοιότητες και διακριτικές διαφορές) ανάμεσα στην κοινωνία της ιδιαίτερης πατρίδας του υποψηφίου και της ελληνικής κοινωνίας, αναπτύσσει μια διαπολιτισμική επίγνωση.
- Αυτή επιτρέπει στον υποψήφιο να αποκτήσει κοινωνικές δεξιότητες και να συμπεριφέρεται σύμφωνα με τις κοινωνικές συμβάσεις της ελληνικής κοινωνίας, διεκπεραιώνοντας αποτελεσματικά τις δραστηριότητες ρουτίνας που απαιτούνται στην καθημερινή ζωή, αλλά και στην εκτέλεση των καθηκόντων του στην επαγγελματική του απασχόληση.
- Συγκεκριμένα ο υποψήφιος αυτού του επιπέδου πρέπει να είναι βαθύς γνώστης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της ελληνικής κοινωνίας που έχουν σχέση με την καθημερινή ζωή (ώρες γευμάτων, εργασιακές πρακτικές και ωράρια, δημόσιες αργίες), συνθήκες ζωής, επίπεδο διαβίωσης, διαπροσωπικές σχέσεις (χειρονομίες, εκφράσεις προσώπου, στάσεις σώματος, σχέσεις εγγύτητας) και κοινωνικές συμβάσεις (γλωσσικές και μη γλωσσικές), όπως αυτά αναλύονται στα προηγούμενα επίπεδα γνώσης της ελληνικής. Ακόμη, πρέπει να είναι γνώστης των αξιών (ηθικές) και πεποιθήσεων (θρησκευτικές, πολιτικές ιδέες) που χαρακτηρίζουν την ελληνική κοινωνία.
- Ο υποψήφιος πρέπει να διαθέτει, ακόμη, πολύ καλή γνώση ιδιωτισμών και στοιχείων της καθομιλουμένης με επίγνωση των συνδηλωτικών επιπέδων της σημασίας. Πρέπει να μπορεί να αντιλαμβάνεται τις κοινωνιογλωσσικές και κοινωνιοπολιτισμικές συνέπειες της γλώσσας και να μπορεί να αντιδρά ανάλογα.
- Αναμένεται να γνωρίζει και να χρησιμοποιεί σωστά το κατάλληλο ύφος για κάθε περίσταση καθώς και τους δείκτες κοινωνικών σχέσεων για τη σωστή επιλογή χαιρετισμών και προσφωνήσεων στις κοινωνικές και επαγγελματικές του επαφές.
- Επίσης, ο υποψήφιος πρέπει να έχει επίγνωση της κατάστασης διγλωσσίας που χαρακτήριζε την ελληνική (καθαρεύουσα/δημοτική) και των επιπτώσεών της στη διαμόρφωση της νέας ελληνικής γλώσσας, ενώ μπορεί να διακρίνει άνετα το λόγιο επίπεδο ύφους και τις ιδιαίτερες λειτουργίες του.
- Τέλος, πρέπει να είναι εξοικειωμένος με την ιστορία της ελληνικής γλώσσας (διαχρονία) και με τη διαλεκτική και κοινωνιογλωσσική διαφοροποίηση (συγχρονία). Δηλαδή, πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίζει ή/και να χρησιμοποιεί δείκτες από:
α) παλαιότερες φάσεις της ελληνικής
β) τις νεοελληνικές διαλέκτους – ιδιώματα και τις κοινωνιολέκτους
γ) τα διαφορετικά επίπεδα ύφους
Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας – Πιστοποίηση Ελληνομάθειας.