Στόχοι μαθήματος
Σκοπός της γλωσσικής διδασκαλίας είναι να κατακτήσουν οι μαθητές το βασικό όργανο επικοινωνίας της γλωσσικής τους κοινότητας, ώστε να επιτευχθούν οι παρακάτω στόχοι:
- Να αναπτυχθούν διανοητικά και συναισθηματικά.
- Να συνειδητοποιήσουν τη σημασία του λόγου για τη συμμετοχή στην κοινωνική ζωή, ώστε είτε ως πομποί είτε ως δέκτες του λόγου να μετέχουν στα κοινά ως ελεύθεροι δημοκρατικοί πολίτες με κριτική και υπεύθυνη στάση.
- Να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τα δομικά και γραμματικά στοιχεία της νεοελληνικής γλώσσας στον προτασιακό και κειμενικό λόγο, ώστε να κατανοούν και να αιτιολογούν και τις τυχόν παρεκκλίσεις ή ανατροπές των παραπάνω στοιχείων.
- Να εκτιμήσουν, επίσης, τη σημασία της γλώσσας ως βασικού φορέα της έκφρασης και του πολιτισμού κάθε λαού.
- Να εκτιμήσουν την πολιτιστική τους παράδοση της οποίας βασικό στοιχείο και φορέας είναι η γλώσσα, σεβόμενοι συγχρόνως τη γλώσσα και τις πολιτιστικές αξίες άλλων λαών.
- Να κατανοήσουν, τέλος, οι μαθητές ότι οι αλληλεπιδράσεις των λαών αποτυπώνονται και στη γλώσσα τους.
Περιγραφή και στόχοι ανά ενότητα μαθήματος
Γλώσσα και γλωσσικές ποικιλίες
Επιδιώκεται οι μαθητές:
- Να αποκτήσουν συνείδηση της εθνικής μας γλώσσας (και της αναδυόμενης από αυτήν Κοινής Νεοελληνικής) ως ζωντανής πραγματικότητας σε σχέση με τις συγκεκριμένες επικοινωνιακές περιστάσεις.
- Να κατανοήσουν τα είδη της γλωσσικής ποικιλότητας και τις διαφορές διαλέκτου και ιδιώματος.
- Να εννοήσουν ότι διάλεκτοι (μεγαλύτερη διαφοροποίηση από την Κοινή Νεοελληνική) και ιδιώματα (μικρότερη διαφοροποίηση) συνθέτουν την Κοινή Νεοελληνική και την τροφοδοτούν με γλωσσικό υλικό. Να εκτιμήσουν και να αγαπήσουν τις πηγές αυτές του γλωσσικού μας πλουτισμού.
- Να ερμηνεύσουν την ιστορική διαφοροποίηση της ελληνικής γλώσσας σε επίπεδο λέξης, πρότασης και λεξιλογίου.
- Να συνειδητοποιήσουν και να καλλιεργήσουν την ικανότητα συστηματικής τροποποίησης και προσαρμογής του λόγου ανάλογα με την περίσταση επικοινωνίας, το σκοπό της ομιλίας και το είδος του κειμένου που χρησιμοποιείται, έτσι ώστε να έχει αυτός την απαιτούμενη αποτελεσματικότητα.
- Να κατανοήσουν το ρόλο των λειτουργιών της γλώσσας (αναφορική, ποιητική κτλ.) και της πολυσημίας στην κατασκευή της οπτικής του μηνύματος ή του κειμένου.
- Να συνειδητοποιήσουν την ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιμοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά περιβάλλοντα.
- Να εξοικειωθούν με τις επιστημονικές προσεγγίσεις και τις έρευνες συλλογής γλωσσικών δεδομένων σε σχέση με τη γλωσσική ποικιλότητα και τη γλωσσική αλλαγή.
- Να αντιλαμβάνονται ότι στη γλώσσα αποτυπώνονται πάντα οπτικές θέασης του κόσμου, γι’ αυτό και οι γλωσσικές επιλογές υποδηλώνουν και πολιτικές επιλογές.
- Να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους, δεδομένου ότι οι λέξεις είναι φορείς εννοιών.
- Να καλλιεργήσουν τις κατάλληλες δεξιότητες για την παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου μέσω κειμένων με επικοινωνιακό χαρακτήρα.
- Να καλλιεργήσουν τις κατάλληλες δεξιότητες για την κατανόηση κειμένων με βάση την ανάλυση των κοινωνικών πρακτικών στις οποίες ανήκουν τα κείμενα.
Ο λόγος
Επιδιώκεται οι μαθητές:
- Να εκτιμήσουν την αξία του διαλόγου και να ασκηθούν στο είδος αυτό του λόγου (βασικού στοιχείου του δημοκρατικού πολιτεύματος), καθώς και στην κριτική αντιμετώπιση των διαφόρων απόψεων.
- Να επισημάνουν τις προϋποθέσεις για έναν επιτυχημένο διάλογο, ώστε να ανταποκρίνονται επαρκώς στις απαιτήσεις μίας συζήτησης.
- Να κατανοήσουν τις ιδιαιτερότητες, τα βασικά χαρακτηριστικά και την κειμενική οργάνωση που παρουσιάζουν ο προφορικός και ο γραπτός λόγος και να τα λαμβάνουν υπόψη τους στην παραγωγή λόγου, ώστε να ανταποκρίνονται επαρκώς σε αυτήν.
- Να εξοικειωθούν με γραπτά κείμενα που χαρακτηρίζονται από προφορικότητα και με τα στοιχεία του γραπτού λόγου που αξιοποιούνται σε προφορικά κείμενα.
- Να γνωρίσουν τις λεκτικές πράξεις και την επιτελεστικότητα του γραπτού και του προφορικού λόγου.
- Να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους, δεδομένου ότι οι λέξεις είναι φορείς εννοιών.
- Να καλλιεργήσουν τις κατάλληλες δεξιότητες για την παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου μέσω κειμένων με επικοινωνιακό χαρακτήρα.
- Να καλλιεργήσουν τις κατάλληλες δεξιότητες για την κατανόηση κειμένων με βάση την ανάλυση των κοινωνικών πρακτικών στις οποίες ανήκουν τα κείμενα.
Η περιγραφή
Επιδιώκεται οι μαθητές:
- Να μελετήσουν ένα βασικό τρόπο ανάπτυξης του λόγου, τον περιγραφικό, ως κειμενικό τύπο σε ενδοσχολικά και εξωσχολικά συμφραζόμενα.
- Να ασκηθούν στη μεθόδευση της περιγραφής.
- Να κατανοήσουν ότι η γλώσσα της περιγραφής καθορίζεται από το είδος του κειμένου, τον επιδιωκόμενο σκοπό και την οπτική γωνία του προσώπου που κάνει την περιγραφή.
- Να κατανοήσουν τη χρήση της αιτιολογίας στην ανάπτυξη μίας παραγράφου ή ενός ευρύτερου κειμένου.
- Να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους, δεδομένου ότι οι λέξεις είναι φορείς εννοιών.
- Να καλλιεργήσουν τις κατάλληλες δεξιότητες για την παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου μέσω κειμένων με επικοινωνιακό χαρακτήρα.
- Να καλλιεργήσουν τις κατάλληλες δεξιότητες για την κατανόηση κειμένων με βάση την ανάλυση των κοινωνικών πρακτικών στις οποίες ανήκουν τα κείμενα.
Η αφήγηση
Επιδιώκεται οι μαθητές:
- Να κατανοήσουν ότι υπάρχουν ποικίλα αφηγηματικά είδη, το καθένα από τα οποία εξυπηρετεί διαφορετικό σκοπό και χρησιμοποιεί την ανάλογη γλωσσική ποικιλία, και να εξοικειωθούν με αυτά.
- Να καλλιεργήσουν την αφηγηματική τους ικανότητα προσαρμόζοντας το λόγο τους στο συγκεκριμένο αφηγηματικό είδος.
- Να εξοικειωθούν με ορισμένες έννοιες βασικές για την αφήγηση, όπως το αφηγηματικό περιεχόμενο, η αφηγηματική πράξη, ο αφηγηματικός τρόπος, ο αφηγητής και η οπτική γωνία, με σκοπό να κατανοήσουν ότι δεν υπάρχουν αντικειμενικές αφηγήσεις.
- Να κατανοήσουν την παράγραφο ως δομή στα διάφορα κειμενικά είδη και το ρόλο της στη συνοχή και τη συνεκτικότητα των κειμένων.
- Να κατανοήσουν τη μεγάλη σημασία της συνοχής για τη σύνδεση των γλωσσικών στοιχείων με λογικούς τρόπους ώστε να παραχθεί συνεχής λόγος.
- Να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους, δεδομένου ότι οι λέξεις είναι φορείς εννοιών.
- Να καλλιεργήσουν τις κατάλληλες δεξιότητες για την παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου μέσω κειμένων με επικοινωνιακό χαρακτήρα.
- Να καλλιεργήσουν τις κατάλληλες δεξιότητες για την κατανόηση κειμένων με βάση την ανάλυση των κοινωνικών πρακτικών στις οποίες ανήκουν τα κείμενα.
Το χρονογράφημα