Ενότητα 1: Η δημιουργία του κόσμου
- Πώς έγινε ο κόσμος; Ποιος έφτιαξε τη Γη, τον Ουρανό, τη θάλασσα, τους θεούς και τους ανθρώπους;
- Οι αρχαίοι Έλληνες, που δε γνώριζαν όσα σήμερα μας εξηγεί η επιστήμη, έφτιαξαν πολλούς μύθους για να τα εξηγήσουν όλα αυτά. Έτσι μέσα σε κάθε μύθο υπάρχει πάντοτε κάποια κρυμμένη αλήθεια.
- Η πρώτη θεά που λάτρεψαν ήταν η Γη, που την έλεγαν τότε Γαία. Είχαν καταλάβει πόσο σημαντική ήταν για τη ζωή τους. Αυτή τους έδινε τροφή και καταφύγιο, γι’ αυτό της έδωσαν την πιο τιμητική θέση στους μύθους τους και είπαν ότι αυτή γέννησε τον ουρανό, τη θάλασσα, τα βουνά, τους θεούς και τους ανθρώπους.
- Οι αρχαίοι ποιητές Όμηρος και Ησίοδος με τα ποιήματά τους έκαναν και σε μας γνωστούς όλους αυτούς τους μύθους.
Ας τους γνωρίσουμε λοιπόν!
Λέξεις Κλειδιά: δημιουργία του κόσμου, τιτανομαχία, θεοί του Ολύμπου, θεές του Ολύμπου, Προμηθέας, Πανδώρα, Δευκαλίωνας, Πύρρα
Ενότητα 2: Ο Ηρακλής
- Ο Ηρακλής γεννήθηκε στη φαντασία των ανθρώπων σε μια πολύ παλιά εποχή. Την εποχή εκείνη οι άνθρωποι κυνηγούσαν τα άγρια ζώα, για να τραφούν με το κρέας τους και να ντυθούν με το δέρμα τους, και τρόμαζαν από τους κεραυνούς, τους σεισμούς και τις άγριες καταιγίδες. Χρειάζονταν λοιπόν τους ήρωες, για να τους βοηθούν στις δυσκολίες της ζωής τους.
- Ο Ηρακλής είναι ο μεγαλύτερος ήρωας της ελληνικής μυθολογίας. Γιος του Δία και μιας θνητής βασιλοπούλας, της Αλκμήνης, ήταν ο δυνατότερος απ’ όλους τους ανθρώπους. Εξολόθρευσε άγρια θηρία και τέρατα, έδιωξε τυράννους και σκότωσε κακούς βασιλιάδες. Ήταν πάντα δίκαιος, καλόκαρδος και πρόθυμα βοηθούσε τους ανθρώπους. Ήταν ατρόμητος κι ανίκητος και τα κατορθώματά του έμειναν για πάντα αξέχαστα.
Λέξεις Κλειδιά: Ηρακλής, άθλοι του Ηρακλή, λιοντάρι της Νεμέας, Λερναία Ύδρα, κάπρος τους Ερύμανθου, ελάφι με τα χρυσά κέρατα, Στυμφαλίδες όρνιθες, στάβλοι του Αυγεία, κέρβερος του Άδη, χρυσά μήλα των Εσπερίδων
Ενότητα 3: Ο Θησέας
- Κάποτε ο Ηρακλής πέρασε απ’ την Τροιζήνα, όπου τον φιλοξένησε στο παλάτι του ο βασιλιάς Πιτθέας. Όταν κάθισαν να φάνε, ο Ηρακλής έβγαλε τη λεοντή και την άφησε χάμω. Μια παρέα παιδιών βλέποντας τη λεοντή τρόμαξαν και το έβαλαν στα πόδια. Ένα όμως επτάχρονο παιδί, νομίζοντας πως έβλεπε αληθινό λιοντάρι, άρπαξε ένα τσεκούρι κι όρμησε να το σκοτώσει. Ήταν ο Θησέας, ο εγγονός του βασιλιά Πιτθέα. Ένας ακόμη ήρωας της ελληνικής μυθολογίας.
Λέξεις Κλειδιά: Θησέας, βασιλόπουλο, Τροιζήνα, Μινώταυρος, λαβύρινθος, Δαίδαλος, Αριάδνη, μίτος της Αριάδνης
Ενότητα 4: Η Αργοναυτική εκστρατεία
- Στη μακρινή Κολχίδα, το χρυσόμαλλο δέρμα ενός κριαριού κρεμόταν για χρόνια στα κλαδιά μιας ιερής βελανιδιάς. Στο βουνό Πήλιο της Θεσσαλίας, στη σπηλιά ενός Κενταύρου, μεγάλωνε ένα παιδί. Ήταν ο Ιάσονας, ένας ακόμη ήρωας της μυθολογίας μας, που θα πήγαινε κάποια μέρα, μαζί με άλλους ήρωες, τους Αργοναύτες, να φέρει το χρυσόμαλλο δέρας στην Ελλάδα. Το ταξίδι τους αυτό ονομάστηκε Αργοναυτική εκστρατεία.
Λέξεις Κλειδιά: Αργοναυτική εκστρατεία, Φρίξος, Έλλη, χρυσόμαλλο δέρας, Πελίας, Ιάσονας, Αργώ, Κολχίδα, Μήδεια
Ενότητα 5: Ο Τρωικός πόλεμος
- Πριν από πολλά χρόνια, οι Αχαιοί που κατοικούσαν τότε στην Ελλάδα, ενώθηκαν και με τα πλοία και το στρατό τους πήγαν να κυριεύσουνε την Τροία.
- Έτσι άρχισε ο Τρωικός πόλεμος που κράτησε δέκα χρόνια. Ήταν ο μεγαλύτερος πόλεμος της αρχαιότητας κι οδήγησε στο θάνατο αμέτρητους Τρώες κι Αχαιούς. Αφορμή ήτανε μια γυναίκα, η ωραία Ελένη, η βασίλισσα της Σπάρτης.
- Πολλά σπουδαία παλικάρια πολέμησαν σ’ αυτό τον πόλεμο. Ο Αχιλλέας, ο γιος της Θέτιδας, ο Έκτορας, ο αρχηγός των Τρώων, ο ατρόμητος Διομήδης, ο δυνατός Αίαντας, ο Μενέλαος, ο άντρας της Ελένης, ο αδελφός του ο Αγαμέμνονας, που ήταν αρχηγός των Αχαιών, ο πολυμήχανος Οδυσσέας κι άλλοι πολλοί.
Όλους αυτούς θα τους γνωρίσουμε στα επόμενα μαθήματα.
- Επίσης, θα γνωρίσουμε την Ανδρομάχη, την όμορφη γυναίκα του Έκτορα, τους σεβαστούς γονείς του, την Εκάβη και τον Πρίαμο, κι άλλους πολλούς!
- Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς απ’ όλα αυτά που έγιναν! Οι μύθοι που τα αναφέρουν είναι τόσο γοητευτικοί, που αξίζει τον κόπο να τους διαβάσουμε και να τους θυμόμαστε για πάντα.
Λέξεις Κλειδιά: Τρωικός πόλεμος, μήλο της Έριδας, θυσία της Ιφιγένειας, Αχαιοί, Τροία, Αχιλλέας, Πάτροκλος, Έκτορας, Δούρειος Ίππος, ωραία Ελένη, Πάρης, Μενέλαος, Αγαμέμνονας
Ενότητα 6: Οι περιπέτειες του Οδυσσέα
- Αφού έπεσε η πόλη του Πριάμου και τέλειωσε ο δεκάχρονος Τρωικός πόλεμος, ξεκίνησαν τα πλοία των Αχαιών, για να γυρίσουν στην πατρίδα. Όμως οι θεοί του Ολύμπου ήτανε θυμωμένοι, γιατί μέσα στην Τροία οι Αχαιοί έκαψαν τους ναούς τους. Γι’ αυτό τους έστειλαν ανέμους δυνατούς κι άγρια θαλασσοταραχή, για να δυσκολέψουν το ταξίδι τους. Όλοι όμως γύρισαν γρήγορα στα σπίτια τους. Μόνο ο Οδυσσέας, ο πολυμήχανος βασιλιάς απ’ την Ιθάκη, περιπλανήθηκε δέκα ολόκληρα χρόνια σε θάλασσες και σε χώρες μακρινές και πέρασε πολλές ταλαιπωρίες, ώσπου να φτάσει στην Ιθάκη, την πατρίδα του. Τις περιπέτειες του Οδυσσέα μέχρι την επιστροφή του στην Ιθάκη μάς τις λέει ο Όμηρος στο έργο του «Οδύσσεια».
Λέξεις Κλειδιά: Οδυσσέας, Οδύσσεια, Κίκονες, Λωτοφάγοι, Κύκλωπες, Αίολος, Λαιστρυγόνες, Κίρκη, Άδης, Σειρήνες, Σκύλλα, Χάρυβδη, Ήλιος, Καλυψώ, Φαίακες, Ιθάκη, μνηστήρες, Πηνελόπη
Ενότητα 7: Η εποχή του λίθου
- Τα πολύ παλιά χρόνια οι άνθρωποι δεν ήξεραν να γράφουν. Γι’ αυτό δεν άφησαν κανένα γραπτό που να μας δίνει πληροφορίες για τη ζωή τους. Μας άφησαν όμως τα εργαλεία τους και τα όπλα τους. Από αυτά μαθαίνουμε για τον τρόπο που ζούσαν.
Επειδή τα πρώτα εργαλεία τους ήταν από πέτρα (λίθο), την πρώτη αυτή εποχή την ονομάζουμε εποχή του λίθου. Αργότερα, όταν έφτιαξαν εργαλεία από μέταλλα (χαλκό), άρχισε μια νέα εποχή, η εποχή του χαλκού. Οι εποχές του λίθου και του χαλκού μαζί αποτελούν την προϊστορική εποχή ή Προϊστορία. Η Ιστορία αρχίζει από τότε που οι άνθρωποι ανακάλυψαν τη γραφή.
Λέξεις Κλειδιά: εποχή του λίθου, προϊστορία, παλαιολιθική εποχή, τροφοσυλλέκτης, πέτρα, σπήλαιο των Πετραλώνων, νεολιθική εποχή, τεχνίτες, γεωργοί, κτηνοτρόφοι, Σέσκλο, Διμήνι
Ενότητα 8: Ο Κυκλαδικός πολιτισμός
- Πριν από πέντε χιλιάδες χρόνια, ένας σπουδαίος πολιτισμός αναπτύχθηκε στα νησιά του κεντρικού Αιγαίου που λέγονται Κυκλάδες.
- Οι κάτοικοι των νησιών αυτών ήταν δεμένοι με τη θάλασσα, γι’ αυτό έγιναν σπουδαίοι ναυτικοί, έμποροι και ψαράδες. Με τα μικρά τους πλοία ταξίδευαν στο Αιγαίο, αντάλλασσαν τα προϊόντα τους και γνώριζαν κι άλλους πολιτισμούς. Ήταν όμως και κτηνοτρόφοι, κυνηγοί και γεωργοί. Καλλιεργούσαν σιτάρι, ελιές και αμπέλια που τους έδιναν πολύ λάδι και κρασί.
- Κατοικούσαν σε μικρές πόλεις κοντά στη θάλασσα ή στις πλαγιές μικρών λόφων. Πολλές φορές έκτιζαν γύρω από τις πόλεις τους τείχη, γιατί φοβούνταν τους πειρατές. Τα σπίτια τους, φτιαγμένα από πέτρες και λάσπη, βρίσκονταν πολύ κοντά το ένα στο άλλο. Είχαν ένα ή δυο δωμάτια και το πάτωμα το έστρωναν με χώμα ή μικρές πλάκες.
Λέξεις Κλειδιά: Κυκλαδικός πολιτισμός, Κυκλάδες, ναυτικοί, έμποροι, πλοία, κτερίσματα, τεχνίτες, οψιανός, μάρμαρο, τηγανόσχημα, ειδώλια, Ακρωτήριο της Θήρας, τοιχογραφίες
Ενότητα 9: Ο Μινωικός πολιτισμός
- Την εποχή που ο Κυκλαδικός πολιτισμός βρισκόταν σε μεγάλη ανάπτυξη, ένας άλλος λαμπρότερος πολιτισμός γεννήθηκε στην Κρήτη. Ονομάστηκε Μινωικός από το μυθικό βασιλιά Μίνωα, το γιο της Ευρώπης και του Δία. Στην πραγματικότητα Μίνωες λέγονταν όλοι οι βασιλιάδες της Κρήτης για πολλούς αιώνες.
- Η Κρήτη που βρίσκεται στη μέση της Μεσογείου, λόγω της θέσης της, έγινε γρήγορα μεγάλη ναυτική και εμπορική δύναμη. Πολλά λιμάνια υπήρχαν στο νησί κι αμέτρητα κρητικά καράβια διέσχιζαν το Αιγαίο. Ταξίδευαν σε όλες τις Κυκλάδες κι έφταναν μέχρι την Ανατολή, την Αίγυπτο, την Τροία και την Κύπρο.
- Οι Κρητες ή Μινωίτες πουλούσαν εκεί τα προϊόντα τους, λάδι, μέλι και κρασί, αγγεία, κοσμήματα και σφραγίδες κι έφερναν στην Κρήτη χαλκό, ασήμι, χρυσάφι, ελεφαντόδοντο και πολύτιμες πέτρες.
- Την εποχή εκείνη λοιπόν δημιουργήθηκε η «μινωική θαλασσοκρατία» και οι Κρήτες έγιναν «θαλασσοκράτορες». Οι πόλεις της Κρήτης δεν είχαν τείχη. Ήταν τόσο μεγάλη η ναυτική της δύναμη, που κανείς εχθρός δεν τολμούσε να την απειλήσει. Στο νησί βασίλευε ειρήνη.
- Ο Άγγλος αρχαιολόγος Έβανς ήταν ο πρώτος που έκανε ανασκαφές και ανακάλυψε την Κνωσό.
Λέξεις Κλειδιά: Μινωικός πολιτισμός, Μινωική Κρήτη, Μίνωας, Μινωική θαλασσοκρατία, Κνωσός, Φαιστός, Μάλια, Ζάκρος, λαβύρινθος, αίθουσα του θρόνου, ταυροκαθάψια, διπλός πέλεκυς, ιερογλυφική γραφή, δίσκος της Φαιστού, σφραγίδες, κοσμήματα, τοιχογραφίες
Ενότητα 10: Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός
- Όταν ο Κυκλαδικός και ο Μινωικός πολιτισμός βρίσκονταν στην ακμή τους, ένας νέος λαός, οι Αχαιοί, ήρθαν από το Βορρά κι εγκαταστάθηκαν στην κεντρική και τη νότια Ελλάδα. Αυτοί είναι οι πρώτοι Έλληνες.
- Οι Αχαιοί γνώρισαν τον Κυκλαδικό και το Μινωικό πολιτισμό και εντυπωσιάστηκαν. Έμαθαν πολλά πράγματα από τους Κυκλαδίτες και τους Μινωίτες και δημιούργησαν το δικό τους πολιτισμό που ονομάζεται Μυκηναϊκός. Πήρε το όνομά του από τις Μυκήνες, που βρίσκονται στην Πελοπόννησο και ήταν το μεγαλύτερο κέντρο του πολιτισμού αυτού. Άλλα μυκηναϊκά κέντρα ήταν η Θήβα, ο Ορχομενός, η Αθήνα, η Ιωλκός, η Πύλος, η Σπάρτη, η Τίρυνθα.
- Οι Μυκηναίοι ή Αχαιοί, έχοντας σαν παράδειγμα τους Μινωίτες, έγιναν κι αυτοί έμποροι. Με τα πλοία τους ταξίδευαν σε όλη τη Μεσόγειο κι έφταναν μέχρι την Αίγυπτο, την Παλαιστίνη και την Κύπρο. Κατέλαβαν και την Κρήτη που, μετά από την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας και την καταστροφή των πόλεών της, είχε χάσει τη μεγάλη της δύναμη.
- Αργότερα οι Αχαιοί έκαμαν εκστρατεία εναντίον της Τροίας. Η θέση που βρισκόταν η Τροία ήταν πολύ σημαντική για το εμπόριο. Γι’ αυτό οι Αχαιοί ήθελαν να την κατακτήσουν και να φτιάξουν εκεί δικό τους εμπορικό σταθμό. Ο Τρωικός πόλεμος, όπως έχουμε μάθει, κράτησε δέκα χρόνια. Οι Αχαιοί κατέκτησαν την Τροία, μετά όμως άρχισαν να χάνουν σιγά-σιγά τη δύναμή τους.
- Ο Γερμανός ερευνητής Ερρίκος Σλήμαν ήταν ο πρώτος που έκανε ανασκαφές και ανακάλυψε τις Μυκήνες.
Λέξεις Κλειδιά: Μυκηναϊκός πολιτισμός, Μυκήνες, Αχαιοί, Κυκλώπεια τείχη, πύλη των λεόντων, ακρόπολη, ανάκτορο, μέγαρο, εστία, πολύχρυσες, προσωπίδες, κτερίσματα, θολωτοί τάφοι, Γραμμική Β, πρώτη ελληνική γραφή, τοιχογραφίες, μέταλλα, αγγεία, ελεφαντόδοντο, πέτρα.
