Ε΄ Δημοτικού

Γλώσσα Ε΄ Δημοτικού

Τι θα μάθουμε σε αυτό το μάθημα;

Βασικός στόχος του μαθήματος Γλώσσα Ε΄ Δημοτικού είναι:

• να αναπτυχθεί η ικανότητα των μαθητών να επικοινωνούν αποτελεσματικά (προφορικά και γραπτά) κατανοώντας και παράγοντας διάφορα είδη λόγου και είδη κειμένων (αφηγηματικά, περιγραφικά, κατευθυντικά κτλ.)  και μέσα στο πλαίσιο αυτό να γίνει δυνατή η συνειδητοποίηση του γλωσσικού συστήματος.
• Τα παραπάνω πραγματώνονται τόσο μέσω της πρόσληψης (κατανόηση, επεξεργασία) διαφόρων ειδών κειμένων, όσο και μέσω της παραγωγής (προφορικά και γραπτά) των αντίστοιχων κάθε φορά ειδών των οποίων έχει γίνει προηγουμένως -στην ίδια ενότητα- επεξεργασία.
• Τα κείμενα που δίνονται είναι αυθεντικά, η όλη διαδικασία εντάσσεται μέσα σε συγκεκριμένες περιστάσεις επικοινωνίας (δίνεται ποιος μιλάει ή γράφει, σε ποιον, για ποιο σκοπό, με τι θέμα, πού και πότε) και ολοκληρώνεται μέσω της αξιολόγησης του παραγόμενου λόγου από τους ίδιους τους μαθητές.

Με τι θα ασχοληθούμε σε αυτό το μάθημα;

Στο μάθημα Γλώσσα Ε΄ Δημοτικού θα ασχοληθούμε με τα ακόλουθα θέματα ανά ενότητα:

Ενότητα 1: Ο φίλος μας το περιβάλλον

Σε αυτή την ενότητα:

• Αφηγούμαστε ιστορίες­
• Περιγράφουμε γεγονότα
• Χρησιμοποιούμε σωστά τους χρόνους των ρημάτων
• Χρησιμοποιούμε επιρρ­ήματα, προθέσεις, προτάσεις που φανερώνουν χρόνο

Είδη λόγου / Είδη κειμένων:

• Αναφορικός λόγος (αφήγηση ιστορίας και περιγραφή γεγονότος)
• Κείμενο λογοτεχνικό, ειδησεογραφικό άρθρο εφημερίδας και διαδικτύου – δημοσιογραφική ανταπόκριση (ρεπορτάζ), ενημερωτικό άρθρο περιοδικού

Ενότητα 2: Η ζωή στην πόλη

Σε αυτή την ενότητα:

• Δίνουμε οδηγίες για να ζούμε καλύ­τερα στην πόλη και για να μετακινούμαστε σ’ αυτή
• Ξεχωρίζουμε τις εγκλίσεις του ρήματος
• Χρησιμοποιούμε σωστά και κλίνουμε θηλυκά ουσιαστικά σε -ος και επίθετα σε -ης, -ης, -ες

Είδη λόγου / Είδη κειμένων:

• Κατευθυντικός λόγος (καθοδηγητικά κείμενα)
• Λογοτεχνική περιγραφή, ενημερωτικά κείμενα, οδηγίες, χάρτες

Ενότητα 3: 28η Οκτωβρίου

Σε αυτήν την ενότητα -με αφορμή την εθνική επέτειο της 28ης Οκτωβρίου- θα μελετήσουμε τα εξής κείμενα:

α. Η πορεία προς το μέτωπο

β. Η Ιταλία μάς κήρυξε τον πόλεμο!

γ. Η πείνα

δ. Κατοχή

Ενότητα 4: Τα ζώα που ζουν κοντά μας

Σε αυτή την ενότητα­:

• Περιγράφουμε ζώα
• Μιλάμε για τη συμπεριφορά των ανθρώπων προς τα ζώα
• Χρησιμοποιούμε επίθετα και μετοχές με λειτουργία επιθέτου
• Χρησιμοποιούμε σωστά τα άρθρα (οριστικά και αόριστα)
• Κλίνουμε επίθετα σε -ής, -ιά, -ί και -ύς, -ιά, -ύ

Είδη λόγου / Είδη κειμένων:

• Αναφορικός λόγος (περιγραφή ζώου)
• Λογοτεχνία, εικονογραφημένη ιστορία (κόμικ), μύθος, ενημερωτικά κείμενα, άρθρα εφημερίδων, περιοδικών και διαδικτύου, μικρές αγγελίες

Ενότητα 5: 17η Νοέμβρη

Σε αυτήν την ενότητα -με αφορμή την εθνική επέτειο της 17ης Νοεμβρίου- θα μελετήσουμε τα εξής κείμενα:

α. Πολυτεχνείο ‘73

β. Τριήμερο στα κάγκελα

γ. Μικρός τύμβος

δ. Κοίτα με στα μάτια

ε. Άγνωστος αγωνιστής

ζ. Ο Φωκίων ήταν ελάφι

Ενότητα 6:  Οι φίλοι μας, οι φίλες μας

Σε αυτή την ενότητα:

• Γράφουμε επιστολές και προσκλήσεις σε φίλους
• Περιγράφουμε δραστηριότητες με φίλους
• Αλλάζο­υμε τον ευθύ σε πλάγιο λόγο και τον πλάγιο σε ευθύ
• Αναγνωρίζουμε και χρησιμοποιούμε σωστά τις αποτελεσματικές και τελικές προτάσεις

Είδη λόγου / Είδη κειμένων

• Κατευθυντικός λόγος
• Επιστολές, λογοτεχνικά κείμενα (πεζά, διαλογικά, ποιήματα, τραγούδια), προσκλήσεις

Ενότητα 7: Μουσική

Σε αυτή την ενότητα:

• Αφηγούμαστε πώς περάσαμε σε μια συναυλία
• Περιγράφουμε μουσικά όργανα και πώς κατασκευάζονται
• Απαγγ­έλλουμε και τραγουδάμε στίχους
• Περιγράφουμε έργα τέχνης
• Αναγνωρίζουμε τα μεταβατικά και τα αμετάβατα ρήματα
• Ξεχωρίζουμε το αντικείμενο από το κατηγορούμενο

Είδη λόγου / Είδη κειμένων

• Αναφορικός λόγος (αφήγηση, περιγραφή αντικειμένου και κατασκευής)
• Λογοτεχνικά­ κείμενα (πεζά, στίχοι τραγουδιών), εγκυκλοπαιδικά και ενημερωτικά κείμενα

Ενότητα 8: Χριστούγεννα

Σε αυτήν την ενότητα -με αφορμή τον εορτή των Χριστουγέννων- θα μελετήσουμε τα εξής κείμενα:

α. Χριστούγεννα

β. Χριστουγεννιάτικο δώρο

γ. Φρικαντέλα, η μάγισσα που μισούσε τα κάλαντα

δ. Χριστουγεννιάτικα κάλαντα Πελοποννήσου

ε. Χριστουγεννιάτικα κάλαντα Κέρκυρας

στ. Αγιοβασιλιάτικα κάλαντα Καππαδοκίας, Μυτιλήνης

ζ. Τα Χριστούγεννα στον κόσμο

η. Το δάσος που ταξίδευε

Ενότητα 9:  Βιβλία – βιβλιοθήκες

Σε αυτή την ενότητα:

• Διαβάζουμε βιογραφικά­ σημειώματα συγγραφέων
• Παίρνουμε πληροφορίες από βιβλιοπαρουσιάσεις
• Περιγράφουμε πώς λειτουργούν οι βιβλιοθήκες
• Αναγνωρίζουμε τις ονοματικές και τις ρηματικές φράσεις
• Ξεχωρίζουμε διαφόρους τρόπους σύνδεσης των προτάσεων

Είδη λόγου / Είδη κειμένων

• Αναφορικός λόγος (αφηγήσεις, περιγραφές)
• Λογοτεχνικά κείμενα, συνεντεύξεις, βιογραφικά σημειώματα, βιβλιοπαρουσιάσεις, βιβλιογραφικό δελτίο, κανονισμός λειτουργίας βιβλιοθήκης, κείμενα ενημερωτικών εντύπων, σενάρια, έπαινοι

Ενότητα 10:  Μυστήρια – επιστημονική φαντασία

Σε ­αυτή την ενότητα:

• Περιγράφουμε ταξίδια στο μέλλον
• Αφηγούμαστε φανταστικές ιστορίες
• Περιγράφουμε ανεξήγητα φαινόμενα
• Περιγράφουμε μυστηριώδη αντικείμενα
• Χρησιμοποιούμε μελλοντικούς χρόνους
• Αναγνωρίζουμε και χρησιμοποιούμε τις υποθετικές προτάσεις

Είδη λόγου / Είδη κειμένων:

• Αναφορικός λόγος (αφήγηση, περιγραφή)
• Ενημερωτικά, εγκυκλοπαιδικά και ιστορικά κείμενα, άρθρα εφημερίδων και περιοδικών

Ενότητα 11: Παιχνίδια, παιχνίδια, παιχνίδια

Σε αυτή την ενότητα:

• Περιγράφουμε πώς παίζονται διάφορα παιχνίδια
• Κατανοούμε και δίνουμε οδηγίες για να παίξουμε παιχνίδια
• Ξεχω­ρίζουμετις εγκλίσεις των ρημάτων
• Χρησιμοποιούμε απρόσωπα ρήματα
• Κλίνουμε επίθετα σε -ος, -ο και -ων, -ουσα, -ον

Είδη λόγου / Είδη κειμένων:

• Κατευθυντικός λόγος (οδηγίες)
• Εγκυκλοπαιδικά, ενημερωτικά και λογοτεχνικά κείμενα, άρθρα διαδικτύου

Ενότητα 12: 25η Μαρτίου

Σε αυτήν την ενότητα -με αφορμή την εθνική επέτειο της 25ης Μαρτίου- θα μελετήσουμε τα εξής κείμενα:

α. Κολοκοτρώνης

β. Ο Γέρος του Μ­οριά

γ. Μαντώ Μαυρογένους

Ενότητα 13: Κατασκευές

Σε αυτή την ενότητα:

• Περιγράφουμε κατασκευές­
• Δίνουμε οδηγίες πώς φτιάχνουμε κατασκευές
• Ξεχωρίζουμε την ενεργητική από την παθητική σύνταξη και μετασχηματίζουμε τη μία στην άλλη

Είδη λόγου / Είδη κειμένων:

• Κατευθυντικός λόγος (οδηγίες)
• Κείμενα ενημερωτικά και επιστημονικά, οδηγίες κατασκευής

Ενότητα 14: Πάσχα

Σε αυτήν την ενότητα -με αφορμή την εορτή του Πάσχα- θα μελετήσουμε τα εξής κείμενα:­

α. Η ημέρα της Λαμπρής

β. Ανάσταση

γ. Μαριάμ

δ. Έθιμα του Πάσχα

ε. Μερικά από τα έθιμα της Μεγάλης Πέμπτης

Ενότητα 15: Τηλεόραση

Σε αυτή την ενότητα:

• Εκφράζουμε τη γνώμη μας και την υποστηρίζουμε με επιχειρήματα
• Βρίσκου­με και περιγράφουμε τα θετικά και τα αρνητικά χαρακτηριστικά
• Ξεχωρίζουμε τα ρήματα με κλίση όπως στα αρχαία ελληνικά και τα χρησιμοποιούμε σωστά

Είδη λόγου / Είδη κειμένων:

• Κατευθυντικός λόγος
• Κείμενα επιχειρημάτων
• Ενημερωτικά κείμενα, άρθρα εφημερίδων και περιοδικών, κείμενα σχολικών εργασιών, διαφημιστικά κείμενα, προγράμματα

Ενότητα 16: Αθλήματα – σπορ

Σε αυτή την ενότητα:

• Περιγράφουμε με παραστατικό τρόπο αθλητικούς αγώνες
• Αφηγούμαστε ι­στορίες για αθλητές
• Σχηματίζουμε και χρησιμοποιούμε σωστά τα παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων
• Σχηματίζουμε σωστά την εσωτερική αύξηση των σύνθετων ρημάτων

Είδη λόγου / Είδη κειμένων:

• Αναφορικός λόγος (αφήγηση, περιγραφή)
• Λογοτεχνικά, ιστορικά και ειδησεογραφικά κείμενα, δημοσιογραφικές ανταποκρίσεις (ρεπορτάζ)

Ενότητα 17: Ταξίδια στο διάστημα

Σε αυτή την ενότητα:

• Περιγράφουμε πραγματικά και φανταστικά ταξίδια στο διάστημα
• Περιγράφουμε τι βλέπουμε στο διάστημα και από το διάστημα
• Μετατρέπουμε τις ονοματικές φράσεις σε ρηματικές και το αντίστροφο
• Μετατρέπ­ουμε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική και το αντίστροφο

Είδη λόγου / Είδη κειμένων:

• Αναφορικός λόγος (αφήγηση, περιγραφή)
• Λογοτεχνικά, ενημερωτικά και επιστημονικά κείμενα, άρθρα εγκυκλοπαίδειας

Ε΄ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ

ΣΤΟΧΟΙ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Το χρονικό διάστημα που καλύπτει η ιστορική ύλη της Ε’ τάξης είναι μια μακρά περίοδος δεκαέξι αιώνων (146 π. Χ – 1453 μ.Χ.). Αφετηρία της είναι η υποταγή της Ελλάδας στους Ρωμαίους και κατάληξή της η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους.

Στόχοι του μαθήματος είναι οι μαθητές:

• Να κατανοήσουν τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, και να εκτιμήσουν την παγκόσμια προσφορά της.
• Να σέβονται τις παραδόσεις, τις πεποιθήσεις, τις ιδέες των άλλων.
• Να προβληματιστούν για τα σημαντικά για τον ελληνισμό και την παγκόσμια ιστορία γεγονότα της περιόδου.
• Να σέβονται τις παραδόσεις, τις πεποιθήσεις κτλ. των άλλων και να αποδέχονται το δικαίωμα της ανεξιθρησκίας.
• Να κατανοήσουν τον αποφασιστικό ρόλο που διαδραματίζουν οι ηγέτες στην ιστορία.
• Να εκτιμήσουν τη σημασία της ειρήνης, της ασφάλειας και της συνεργασίας.
• Να γνωρίσουν τους γειτονικούς λαούς της βυζαντινής αυτοκρατορίας και τις σχέσεις που ανέπτυξε με αυτούς.
• Να εκτιμήσουν την πολιτική των Βυζαντινών απέναντι στους γειτονικούς λαούς.
• Να εμπεδώσουν βασικές ιστορικές έννοιες που έχουν σχέση με τα γεγονότα της εποχής, να προβαίνουν σε συσχετισμούς, αξιολογήσεις και δυνητικές γενικεύσεις.
• Να εκτιμούν τις αξίες της ανθρώπινης ζωής και της δικαιοσύνης.
• Να αντιληφθούν και να εκτιμήσουν την προσφορά του Βυζαντίου στον παγκόσμιο πολιτισμό.
• Να αναγνωρίζουν την ανάγκη της διεθνούς συνεργασίας.
• Να ενδιαφερθούν για την καθημερινή ζωή των ανθρώπων στα βυζαντινά χρόνια.
• Να σέβονται τον πολιτισμό και τις παραδόσεις όλων των εποχών και όλων των λαών.
• Να ασχοληθούν με θέματα της ιστορίας του τόπου τους.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΑΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Α’. ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΡΩΜΑΙΟΙ

Περιεχόμενα ενότητας:

• Οι Ρωμαίοι κυβερνούν τους Έλληνες.

Η υποδούλωση της Ελλάδας έχει δυσάρεστες συνέπειες για τους Έλληνες. Οι Ρωμαίοι, αρχικά, διοικούν τους κατακτημένους με σκληρό τρόπο. Κάθε πόλη αντιμετωπίζεται ανάλογα με τη στάση που τήρησε απέναντι τους.

• Οι Έλληνες κατακτούν τους Ρωμαίους με τον πολιτισμό τους.

Οι Ρωμαίοι γνωρίζουν τον ελληνικό πολιτισμό. Τον θαυμάζουν, τον μιμούνται και τον συνδυάζουν με τα έργα και τις συνήθειες του δικού τους λαού. Έτσι γεννιέται ένας νέος πολιτισμός: ο ελληνορωμαϊκός.

• Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία, μια υπερδύναμη του αρχαίου κόσμου.

Οι Ρωμαίοι συνεχίζουν τις κατακτήσεις τους και γίνονται κοσμοκράτορες. Κυβερνούν τις κατακτημένες χώρες με αυστηρούς νόμους και αντιμετωπίζουν τα προβλήματα οργάνωσης της απέραντης αυτοκρατορίας τους.

• Η καθημερινή ζωή στην αρχαία Ρώμη.

Οι Ρωμαίοι ζούσαν σε μικρές και μεγάλες πόλεις καθώς και σε χωριά της υπαίθρου. Η Ρώμη με τα κτίριά της, το λιμάνι της και τα θεάματά της αποτελούσε το κέντρο ζωής του ρωμαϊκού κόσμου. ­

­Λέξεις-Κλειδιά: Έλληνες, Ρωμαίοι, Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, Ρώμη, πολιτισμός, υπερδύναμη

Β’. Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΝΕΤΑΙ

Περιεχόμενα ενότητας:

• Μεγάλες αλλαγές στη διοίκηση της αυτοκρατορίας.

Τον 3ο αιώνα μ.Χ. την αυτοκρατ­ορία κλονίζουν εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα. Ο Διοκλητιανός εφαρμόζει την τετραρχία για τη σωτηρία της. Το διάταγμα της ανεξιθρησκίας δίνει λυση στις θρησκευτικές διαμάχες.

• Μια νέα πρωτεύουσα, η Κωνσταντινούπολη.

Ο Κωνσταντίνος παίρνει τη μεγάλη απόφαση να μεταφέρει την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο. Η θέση της νέας πρωτεύουσας έχει πολλά φυσικά και στρατηγικά πλεονεκτήματα.

• Η Κωνσταντινούπολη οχυρώνεται και στολίζεται με έργα τέχνης.

Η νέα πρωτεύουσα χτίζεται σε έξι χρόνια. Οχυρώνεται από στεριά και θάλασσα και στολίζεται με κτίσματα και έργα τέχνης. Ο Κωνσταντίνος φιλοδοξεί να γίνει ισάξια και καλύτερη από τη Ρώμη.

• Ο χριστιανισμός γίνεται επίσημη θρησκεία του κράτους.

Ο Χριστιανισμός διαδίδεται και επικρατεί σε όλη την αυτοκρατορία. Ο αυτοκράτορας Ιουλιανός υπερασπίζεται την αρχαία λατρεία. Λίγο αργότερα όμως, ο Θεοδόσιος Α’ επιβάλλει το Χριστιανισμό ως επίσημη θρησκεία του κράτους.

• Η αυτοκρατορία χωρίζεται σε Ανατολική και Δυτική.

Ο Θεοδόσιος χωρίζει ξανά την αυτοκρατορία σε Ανατολική και Δυτική. Η Ανατολική (Βυζαντινή) οργανώνεται και προοδεύει. Οι Γότθοι κατακτούν τη Δυτική. Οι Βάνδαλοι περνούν στην Αφρική και κυριεύουν την Καρχηδόνα.

• Το παλάτι, ο ιππόδρομος και οι Δήμοι.

Το παλάτι είναι ο τόπος διαμονής του αυτοκράτορα, αλλά και το κέντρο διοίκησης της αυτοκρατορίας. Ο ιππόδρομος είναι χώρος έκφρασης και ψυχαγωγίας του λαού. Τα σωματεία των Δήμων οργανώνουν τους αγώνες που γίνονται εκεί.

• Η καθημερινή ζωή και οι γιορτές στο Βυζάντιο.

Οι αγορές και το λιμάνι αποτελούσαν τα κέντρα ζωής των πολιτών και της πόλης. Τα καταστήματα και οι πλατείες ήταν οι χώροι συνάντησής τους. Οι Βυζαντινοί διασκέδαζαν συχνά σε οικογενειακές γιορτές και σε τοπικά πανηγύρια.

• Η εκπαίδευση στο Βυζάντιο.

Τα σχολεία στο Βυζάντιο ήταν εκκλησιαστικά και ιδιωτικά. Σ’ αυτά πήγαιναν μόνο τα αγόρια των γονιών που μπορούσαν να πληρώνουν. Τα κορίτσια έμεναν στο σπίτι. Τα πιο πολλά παιδιά μάθαιναν τέχνες κοντά σε ειδικούς τεχνίτες.

Λέξεις-Κλειδιά: Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, Κωνσταντινούπολη, Χριστιανισμός, παλάτι, ιππόδρομος, Δήμοι, Βυζάντιο, εκπαίδευση

Γ’. ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΚΡΑΤΟΣ, ΜΙΑ ΔΥΝΑΜΗ ΠΟΥ ΜΕΓΑΛΩΝΕΙ

­­Περιεχόμενα ενότητας:

• Ο Ιουστινιανός μεταρρυθμίζει τη διοίκηση και τη νομοθεσία

Στις αρχές του 6ου­ αιώνα, η αυτοκρατορία αντιμετωπίζει προβλήματα. Γότθοι και Βάνδαλοι απειλούν τα δυτικά συνορά της. Ο Ιουστινιανός κάνει μεταρρυθμίσεις στη διοίκηση και τη νομοθεσία για να αντιμετωπίσει τα εσωτερικά προβλήματα.

• Οι Δήμοι αναστατώνουν την πρωτεύουσα με τη «στάση του νίκα».

Οι μεταρρυθμίσεις του Ιουστινιανού ενόχλησαν τους προνομιούχους και τους Δήμους, που αντέδρασαν και προκάλεσαν ταραχές στην Πόλη. Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα στήριξε τον Ιουστινιανό και τον έπεισε να μην παραιτηθεί. Η αυτοκρατορική φρουρά έπνιξε στο αίμα τη «στάση του νίκα».

• Η Αγία Σοφία, ένα αριστούργημα της αρχιτεκτονικής

Μετά τη «στάση του νίκα» μεγάλο μέρος της Πόλης ξαναχτίζεται. Ο ναός της Αγίας Σοφίας είναι το πρώτο και το μεγαλύτερο έργο. Η Μεγάλη Εκκλησία γίνεται κέντρο της θρησκευτικής και της εθνικής ζωής του Βυζαντίου.

• Το βυζαντινό κράτος φτάνει στα παλιά σύνορα της αυτοκρατορίας.

Ο Ιουστινιανός κλείνει συνθήκες ειρήνης στην Ανατολή και στρέφεται κατά των κατακτητών της Δύσης. Η αυτοκρατορία φτάνει στα παλιά της σύνορα. Οι μακροχρόνιοι πόλεμοι εξαντλούν το κράτος και το εκθέτουν σε νέους κινδύνους.

Λέξεις-Κλειδιά: Βυζαντινό Κράτος, Ιουστινιανός, δήμοι, στάση του νίκα, Αγία Σοφία

Δ’ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΓΕΙΤΟΝΙΚΟΙ ΛΑΟΙ

­­Περιεχόμενα ενότητας:

• Οι γείτονες των Βυζαντινών.

Γύρω από τα σύνορα του Βυζαντίου κατοικούν πολλοί λαοί. Οι γειτονικοί αυτοί λαοί γνωρίζουν το Βυζάντιο κα­ι προσπαθούν να το κατακτήσουν. Οι Βυζαντινοί οργανώνονται και τους αντιμετωπίζουν.

• Οι Πέρσες και οι Άβαροι συμμαχούν εναντίον του Βυζαντίου.

Ο Ηράκλειος εκστρατεύει κατά των Περσών. Οι Άβαροι συνεννοούνται με τους Πέρσες και πολιορκούν από κοινού την Κωνσταντινούπολη, στο διάστημα που ο αυτοκράτορας βρίσκεται πολύ μακριά και του είναι αδύνατο να την υπερασπιστεί.

• Οι Βυζαντινοί και οι Άραβες.

Οι Άραβες προσπαθούν να καταλάβουν εδάφη της Μικράς Ασίας και να εγκατασταθούν στην Ευρώπη. Συναντούν την αντίσταση των Βυζαντινών και αλλάζοντας πορεία περνούν από τη βόρεια Αφρική στην Ισπανία.

• Η φύλαξη των ανατολικών συνόρων και οι Ακρίτες.

Τα σύνορα της αυτοκρατορίας προστατεύονται απο μονίμους φρουρούς, τους Ακρίτες. Με τα κατορθώματα τους γίνονται αγαπητοί στο λαό, που τους κρατάει αθάνατους με τους θρύλους και τα τραγούδια του.

• Το Βυζάντιο εκχριστιανίζει τους Σλάβους.

Οι σλαβικές φυλές οργανώνονται σε κράτη. Επικοινωνούν με το Βυζάντιο και δέχονται απ’ αυτό τη θρησκεία και τον πολιτισμό του.

• Φιλικές σχέσεις και συγκρούσεις με τους Βουλγάρους και τους Ρώσους.

Βούλγαροι και Ρώσοι επικοινωνούν με το Βυζάντιο και εκχριστιανίζονται. Οι σχέσεις τους με το βυζαντινό κράτος όμως περνούν και περιόδους εντάσεων και συγκρούσεων.

Λέξεις-Κλειδιά: Βυζαντινοί, γειτονικοί λαοί, Πέρσες, Άβαροι, Άραβες, Σλάβοι, Βούλγαροι, Ρώσοι

Ε’. Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΚΜΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

Περιεχόμενα ενότητας:

• Η νομοθεσία και η διοίκηση εκσυγχρονίζονται.

Οι μακροχρόνιοι πόλεμοι με τους «γ­είτονες» λαούς δημιουργούν εσωτερικά προβλήματα στην αυτοκρατορία. Ο αυτοκράτορας Λέων Γ’ ο Ίσαυρος προσπαθεί να τα αντιμετωπίσει με νομοθετικά και διοικητικά μέτρα.

• Η κρίση της εικονομαχίας διχάζει τους Βυζαντινούς

Ο τρόπος λατρείας των εικόνων διχάζει τους Βυζαντινούς για έναν αιώνα. Η θρησκευτική αυτή διαμάχη βλάπτει σοβαρά την εκκλησία και το κράτος. Η Ζ’ Οικουμενική σύνοδος ξαναφέρνει ειρήνη στην εκκλησία και στην αυτοκρατορία.

• Η ανάπτυξη των γραμμάτων και η μελέτη των Ελλήνων κλασσικών.

Οι Μακεδόνες αυτοκράτορες κυβερνούν επί δύο αιώνες την αυτοκρατορία. Κάνουν αλλαγές στη διοίκηση και τη νομοθεσία. Προστατεύουν τη γεωργία, τη βιοτεχνία και το εμπόριο. Είναι περίοδος ακμής και μεγαλείου για το Βυζάντιο.

• Η καθημερινή ζωή των Βυζαντινών στην ύπαιθρο.

Στα χρόνια διακυβέρνησης των Μακεδόνων αυτοκρατόρων ανθίζουν τα γράμματα και οι τέχνες. Οι Βυζαντινοί μελετούν, σώζουν και διδάσκουν τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς. Ο βυζαντινός πολιτισμός απλώνεται παντού.

• Το Βυζάντιο φτάνει στο απόγειο της ακμής του.

Μεγάλο μέρος του βυζαντινού πληθυσμού ζει στην ύπαιθρο σε όμορφα χωριά και κωμοπόλεις. Τα σπίτια τους είναι ανάλογα με την οικονομική τους κατάσταση. Οι πιο πολλοί είναι γεωργοί και βοσκοί. Αγαπούν τη ζωή και τον τόπο τους και χαίρονται με το κυνήγι και το ψάρεμα.

Λέξεις-Κλειδιά: Βυζαντινό κράτος, διοίκηση, νομοθεσία, εικονομαχία, ακμή, γράμματα

ΣΤ’. ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΠΑΡΑΚΜΑΖΕΙ ΚΑΙ ΥΠΟΚΥΠΤΕΙ ΣΕ ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ

Περιεχόμενα ενότητας:

• Το κράτος αντιμετωπίζει μεγάλα εσωτερικά προβλήματα.

Τα μέτρα για την προστασία των γε­ωργών δεν εφαρμόζονται. Η πρωτεύουσα αποξενώνεται από τις αγροτικές επαρχίες της. Ο στρατός αποδυναμώνεται, ο λαός δυσαρεστείται και τα οικονομικά του κράτους παραλύουν.

• Νέοι εχθροί εμφανίζονται και αποσπούν εδάφη από την αυτοκρατορία.

Οι Σελτζούκοι Τούρκοι και οι Νορμανδοί απειλούν την αυτοκρατορία και την Πόλη. Η Ανατολική και η Δυτική εκκλησία χωρίζονται οριστικά. Ο Αλέξιος Α’ ο Κομνηνός απομακρύνει τους Νορμανδούς.

• Η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους.

Οι σταυροφόροι βοηθούμενοι από τους Βενετούς καταλαμβάνουν την Πόλη. Πολλοί Έλληνες αναγκάζονται να φύγουν και να ιδρύσουν τέσσερα νέα κράτη με σκοπό να ξαναπάρουν την Κωνσταντινούπολη.

• Η ανάκτηση της Πόλης από το Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγο.

Η Κωνσταντινούπολη απελευθερώνεται και ξαναγίνεται πρωτεύουσα του βυζαντινού κράτους. Τώρα όμως αντιμετωπίζει πολλά εσωτερικά προβλήματα και απειλείται από περισσότερους εχθρούς.

• Η Θεσσαλονίκη γνωρίζει μεγάλη ακμή.

Η Θεσσαλονίκη, από τα πρώτα βυζαντινά χρόνια, είναι η δεύτερη σημαντική πόλη της αυτοκρατορίας. Αναπτύσσει σπουδαία εμπορική, πνευματική και πολιτική κίνηση, την οποία διατηρεί ακόμη και στα χρόνια της παρακμής.

• Οι Οθωμανοί Τούρκοι κατακτούν βυζαντινά εδάφη.

Οι Οθωμανοί Τούρκοι εμφανίζονται στα ανατολικά σύνορα. Επεκτείνονται γρήγορα και δημιουργούν δικό τους κράτος στη Μικρά Ασία και τη Βαλκανική. Πολιορκούν την Κωνσταντινούπολη και θέλουν να την κάνουν πρωτεύουσά τους.

• Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος προσπαθεί να σώσει την πρωτεύουσα.

Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος γίνεται αυτοκράτορας στην Πόλη. Όλοι τον δέχονται με ανακούφιση και στηρίζουν τις ελπίδες  τους σ’ αυτόν. Κι εκείνος κάνει ό,τι είναι δυνατό για τη διαφύλαξη και τη σωτηρία της.

• Οι Τούρκοι πολιορκούν την Κωνσταντινούπολη.

Ο σουλτάνος Μωάμεθ Β’ πολιορκεί την Κωνσταντινούπολη και ζητά την παράδοση της. Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος οργανώνει  την άμυνα με λίγους αποφασισμένους υπερασπιστές και αρνείται την παράδοση της πόλης και την υποδούλωση των κατοίκων της.

• Η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους.

Η πολιορκία στενεύει και η αγωνία των πολιορκημένων μεγαλώνει. Ο Μωάμεθ κάνει νέες προτάσεις για παράδοση, αλλά η απάντηση των Βυζαντινών είναι αρνητική. Οι Τούρκοι κάνουν τη μεγάλη επίθεση και η Πόλη πέφτει στα χέρια τους.

Λέξεις-Κλειδιά: Βυζάντιο, παρακμή, κατακτητές, άλωση, Φράγκοι, Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος, Θεσσαλονίκη, Οθωμανοί Τούρκοι, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, Κωνσταντινούπολη

Ζ’. ΘΕΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΠ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Περιεχόμενα ενότητας:

• Η βυζαντινή Κύπρος.

Η συμβολή της Κύπρου στην αναχαίτιση των εχθρών του Βυζαντίου ήταν μεγάλη. Στο έδαφος της έγιναν σκληρές πολεμικές συγκρούσεις και το νησί γνώρισε μεγάλες καταστροφές. Με ιδιαίτερη συνθήκη το νησί ανακηρύχτηκε «ουδέτερο και αυτοδιοικούμενο».

• Η διπλωματία των Βυζαντινών.­

Οι Βυζαντινοί εξασφάλιζαν την ειρηνική συνύπαρξη με τους γειτονικούς τους λαούς με πολλούς διπλωματικούς τρόπους. Αυτοί οι τρόποι όμως ήταν αποδοτικοί, όσο το κράτος τους ήταν οικονομικά και στρατιωτικά ακμαίο.

• Η γυναίκα στη βυζαντινή κοινωνία

Η ζωή της γυναίκας στο Βυζάντιο επηρεαζόταν από τους νόμους και τις συνήθειες της εποχής, που την ήθελαν κατώτερη από τον άνδρα. Με την επίδραση του χριστιανισμού και την πάροδο του χρόνου όμως η θέση των γυναικών βελτιώθηκε και η παρουσία τους στην κοινωνική ζωή του Βυζαντίου ήταν σημαντική.

• Η βυζαντινή τέχνη.

«Το Βυζάντιο, με τα έργα της τέχνης του, άφησε στον κόσμο τη μεγαλοπρεπέστερη και διαρκέστερη κληρονομιά του».(Στήβεν Ράνσιμαν)

• Η παιδεία στο Βυζάντιο.

Η ανώτερη και η ανώτατη εκπαίδευση των Βυζαντινών γίνεται σε κρατικές και εκκλησιαστικές σχολές καθώς και στα πανεπιστήμια. Η βυζαντινή παιδεία ξεπέρασε τα όρια της αυτοκρατορίας και έδωσε το φως της σε όλη την Οικουμένη.

• Η γλώσσα των βυζαντινών.

Η γλώσσα των Βυζαντινών, στη διάρκεια της χιλιόχρονης ζωής της αυτοκρατορίας, πέρασε από διάφορα στάδια εξέλιξης και πήρε σχεδόν τη μορφή που μιλάμε σήμερα. Το Βυζάντιο, δηλαδή, έγινε ο κρίκος που ένωσε την αρχαία με τη νέα ελληνική γλώσσα.

Λέξεις-Κλειδιά: Βυζαντινή Ιστορία, Βυζαντινή Κύπρος, διπλωματία, γυναίκα, τέχνη, παιδεία, γλώσσα