Β΄ Γυμνασίου

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΣΤΟΧΟΙ

Με τη διδασκαλία κειμένων της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και γραμματείας από το πρωτότυπο επιδιώκεται οι μαθητές:

• να γνωρίσουν την πνευματική δημιουργία των αρχαίων Ελλήνων, με την οποία συνδέεται άρρηκτα ο νεοελληνικός πολιτισμός και η οποία αποτέλεσε τη βάση για τη διαμόρφωση του ελληνορωμαϊκού και, αργότερα, του δυτικοευρωπαϊκού πολιτισμού,
• να επικοινωνήσουν με κείμενα που προβάλλουν τη σπουδαιότητα του αρχαίου κόσμου, δηλαδή φωτίζουν σημαντικές στιγμές της αρχαίας πολιτισμικής δραστηριότητας και περιλαμβάνουν τα κύρια σημεία για τη δημιουργία μιας εικόνας του αρχαίου κόσμου – κατά το δυνατόν σφαιρικής,
• να ανακαλύψουν και να εκτιμήσουν τη λογοτεχνική αξία των έργων των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων,
• να γνωρίσουν τους βασικούς κανόνες και τη δομή της αρχαίας ελληνικής γλώσσας μέσα από τα πρωτότυπα κείμενα, χωρίς τη μεσολάβηση του μεταφραστή, και αποκτήσουν έτσι μια πρώτη αίσθηση της αρμονίας, της πυκνότητας, της ακρίβειας και της ποικιλίας αυτής της γλώσσας, όπως χρησιμοποιήθηκε στα κείμενα της κλασικής εποχής.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΑΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Ενότητα 1: Πατρική Δικαιοσύνη

Α. Κείμενο: Κλαύδιος Αἰλιανός, Ποικίλη Ἱστορία 1.34
Με τη διδασκαλία αυτού του κειμένου αναμένεται οι μαθητές:

• να κατανοήσουν την έννοια της τιμωρίας, όπως την αντιλήφθηκε ο Ρακώκης, και να την αξιολογήσουν,
• να σχολιάσουν την απόφαση του Αρταξέρξη να κάνει τον Ρακώκη δικαστή,
• να συζητήσουν σχετικά με την αποτελεσματικότητα της θανατικής ποινής ως μέσου απόδοσης δικαιοσύνης και παραδειγματισμού,
• να συνειδητοποιήσουν την πολιτική και κοινωνική σημασία του περιστατικού.

Β. Ετυμολογικά
Διδακτικός στόχος: η επανάληψη της θεωρίας που διδάχθηκαν οι μαθητές στην Α’ Γυμνασίου στο πλαίσιο της παραγωγής των λέξεων στην α.ε.

Γ. Γραμματική
Διδακτικός στόχος: η επανάληψη της ύλης της γραμματικής και του συντακτικού που διδάχθηκαν οι μαθητές στην Α’ Γυμνασίου και η κάλυψη ενδεχόμενων κενών στην κατανόηση φαινομένων.

Ενότητα 2: Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή

­Α. Κείμενο: Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Θεμιστοκλῆς 12.2-6
Με τη διδασκαλία αυτού του κειμένου αναμένεται οι μαθητές:

• να συνειδητοποιήσουν ότι στον πόλεμο δε μετρά μόνο η υπεροχή δυνάμεων, αλλά και η στρατηγική ευφυΐα και τα τεχνάσματα,
• να γνωρίσουν μέσω μιας ιστορικής πηγής ένα σημαντικό επεισόδιο της ναυμαχίας της Σαλαμίνας, που έκρινε σε μεγάλο βαθμό την έκβασή της.

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας
Διδακτικός στόχος: η επαφή των μαθητών με τη λεξιλογική οικογένεια του ρ. λέγω.

Β2. Ετυμολογικά
Διδακτικός στόχος: η εισαγωγή του μαθητή στις βασικές έννοιες της σύνθεσης των λέξεων, του δεύτερου μηχανισμού εμπλουτισμού του λεξιλογίου μιας γλώσσας.

Γ. Γραμματική – Σύνταξη
Διδακτικός στόχος:  η συνέχιση της διδασκαλίας της γ’ κλίσης ουσιαστικών με τη μελέτη της κλίσης των συμφωνόληκτων (αφωνόληκτων και ημιφωνόληκτων).

Ενότητα 3: Το χρέος του ιστορικού

Α. Κείμενο: Πολύβιος, Ἱστορίαι 1.14.4-7
Με τη διδασκαλία αυτού του κειμένου αναμένεται οι μαθητές:

• να κατανοήσουν τις αρετές που πρέπει να διαθέτει ο ιστορικός και, κυρίως, την αντικειμενικότητα στην παρουσίαση των γεγονότων,
• να συνειδητοποιήσουν τη δυσκολία του έργου του ιστορικού, που πρέπει πρωτίστως να τηρεί απόσταση από ανθρώπους και γεγονότα,
• να συνειδητοποιήσουν ότι η αλήθεια είναι η μεγαλύτερη αρετή ενός ιστορικού έργου και ότι αυτή, εφόσον μπορεί να τεκμηριωθεί, καθορίζει και την αξία του.

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας
Διδακτικός στόχος: ο εμπλουτισμός του λεξιλογίου των μαθητών με παράγωγα και σύνθετα του ρ. κοσμέω, κοσμῶ.

Β2. Ετυμολογικά
Διδακτικός στόχος: η μελέτη της σύνθεσης λέξεων με α’ συνθετικό λέξη κλιτή και συγκεκριμένα, ουσιαστικό.

Γ1. Γραμματική
Διδακτικός στόχος: η ολοκλήρωση της διδασκαλίας των συμφωνόληκτων ουσιαστικών της γ’ κλίσης (υγρόληκτα, συγκοπτόμενα διπλόθεμα υγρόληκτα, σιγμόληκτα αρσενικά και ακατάληκτα ουδέτερα σιγμόληκτα σε –ος).

Γ2. Σύνταξη
Διδακτικός στόχος: η εξοικείωση των μαθητών με βασικά στοιχεία που αφορούν στην κατά παράταξη και καθ’ υπόταξη σύνδεση και στο ασύνδετο σχήμα.

Ενότητα 4: Οι Σεληνίτες

Α. Κείμενο: Λουκιανός, Ἀληθής Ἱστορία 1.23-26
Με τη διδασκαλία αυτού του κειμένου αναμένεται οι μαθητές:

• να θυμηθούν τη γνωριμία τους με τον Λουκιανό στην προηγούμενη τάξη και να ανακαλέσουν στη μνήμη τους χαρακτηριστικά του έργου του συγγραφέα,
• να συζητήσουν τον τίτλο του έργου και να αναζητήσουν κατόπιν τους σκοπούς της συγγραφής του,
• να συνδέσουν τις εικόνες του κειμένου με σύγχρονα τεχνολογικά επιτεύγματα, π.χ. τους δορυφόρους, που, όπως το «κάτοπτρον» του κειμένου, μπορούν να δώσουν από μεγάλη απόσταση λεπτομερείς φωτογραφίες αντικειμένων τα οποία βρίσκονται στην επιφάνεια της Γης,
• να προβληματιστούν επάνω στη σημασία που έχει για τη γενιά τους η κατάκτηση της Σελήνης και όλη η προσπάθεια που γίνεται από τον άνθρωπο να εξερευνήσει το Διάστημα.

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας
Διδακτικός στόχος: η γνωριμία των μαθητών με τη λεξιλογική οικογένεια του επιθέτου καλός.

Β2. Ετυμολογικά
Διδακτικός στόχος: η εξοικείωση των μαθητών με τη σύνθεση λέξεων με α’ συνθετικό επίθετο.

Γ. Γραμματική
Οι διδακτικοί στόχοι για τη Γραμματική σ’ αυτή την ενότητα είναι:

• η μελέτη της κλίσης των τριτόκλιτων επιθέτων σε –ύς, –εῖα, –ύ,
• η εξοικείωση των μαθητών με την υποτακτική έγκλιση και ειδικότερα με τον σχηματισμό και την κλίση της υποτακτικής ενεστώτα και αορίστου των φωνηεντόληκτων και αφωνόληκτων ρημάτων στην ε.φ.

Ενότητα 5: Η ελεημοσύνη βασίλισσα των αρετών

Α. Κείμενο: Ἰωάννης Χρυσόστομος, Εἰς τὸ ῥητὸν τοῦ Προφήτου Δανΐδ, PG 55, 517-518
Με τη διδασκαλία αυτού του κειμένου αναμένεται οι μαθητές:

• να έρθουν σε επαφή με ένα θεολογικό έργο ενός από τους σημαντικότερους Πατέρες της Εκκλησίας,
• να ανιχνεύσουν το ρητορικό ύφος του αποσπάσματος,
• να αντιληφθούν πώς αξιοποιεί ο Ιωάννης Χρυσόστομος δύο κατεξοχήν πολιτικούς όρους (ἰσονομίαν και εὐθύνας) προσαρμόζοντάς τους στη χριστιανική ιδεολογία,
• να συνειδητοποιήσουν την πνευματική και κοινωνική διάσταση της ελεημοσύνης (πνευματική, γιατί ο άνθρωπος αναπτύσσει τη σχέση του με τον Θεό, και κοινωνική, γιατί ο άνθρωπος με αυτήν μειώνει την απόσταση και υποβαθμίζει τις διαφορές από τον συνάνθρωπό του),
• να συγκρίνουν την έννοια της ελεημοσύνης, όπως περιγράφεται στο απόσπασμα, με την έννοια της ελεημοσύνης, όπως την αντιλαμβανόμαστε σήμερα (αρνητικό περιεχόμενο, οίκτος).

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας
Διδακτικός στόχος: η μελέτη της λεξιλογικής οικογένειας του ρ. ἄγω, το οποίο προσφέρει πλήθος α.ε. και ν.ε. ομόρριζων λέξεων.

Β2. Ετυμολογικά
Διδακτικός στόχος: η μελέτη του σχηματισμού σύνθετων λέξεων με α’ συνθετικό ρήμα.

Γ1. Γραμματική
Οι διδακτικοί στόχοι για τη Γραμματική σ’ αυτή την ενότητα είναι:

• η εξοικείωση των μαθητών με τον σχηματισμό και την κλίση της υποτακτικής ενεστώτα του ρ. εἰμί και της υποτακτικής παρακειμένου των φωνηεντόληκτων και αφωνόληκτων ρημάτων στην ε.φ.,
• η γνωριμία με τη χρήση και την κλίση της αυτοπαθητικής αντωνυμίας.

Γ2. Σύνταξη
Διδακτικός στόχος: ο εμπλουτισμός των βασικών γνώσεων των μαθητών για τη σύνταξη του απαρεμφάτου με απρόσωπα ρήματα.

Ενότητα 6: Η ευθύνη για την παιδεία των νέων

Α. Κείμενο: Ξενοφῶν, Ἀπολογία Σωκράτους 19-21
Με τη διδασκαλία αυτού του αποσπάσματος αναμένεται οι μαθητές:

• να εκτιμήσουν και να απολαύσουν τη ζωντάνια ενός διαλογικού κειμένου (το κείμενο έχει διασκευαστεί σε διαλογική μορφή),
• να γνωρίσουν καλύτερα τη φιλοσοφία και το ήθος του Σωκράτη,
• να επιχειρηματολογήσουν σχετικά με τη σημασία της εξειδικευμένης γνώσης,
• να εκθέσουν τις προσωπικές τους απόψεις επάνω στο δίπτυχο παιδεία-εκπαίδευση εντοπίζοντας ομοιότητες και διαφορές μεταξύ των δύο εννοιών.

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας
Διδακτικός στόχος: η γνωριμία των μαθητών με τη λεξιλογική οικογένεια του ρ. πείθω.

Β2. Ετυμολογικά
Διδακτικός στόχος: η εξοικείωση των μαθητών με τη σύνθεση λέξεων με α’ συνθετικό λέξη άκλιτη (επίρρημα, πρόθεση, αχώριστο μόριο).

Γ. Γραμματική
Οι διδακτικοί στόχοι για τη Γραμματική σ’ αυτή την ενότητα είναι η εξοικείωση των μαθητών:

• με τα δικατάληκτα σιγμόληκτα σε –ης, –ης, –ες και ενρινόληκτα σε –ων, –ων, –ον επίθετα της γ’ κλίσης,
• με την ερωτηματική αντωνυμία τίς, τίς, τί και
• με την αόριστη αντωνυμία τὶς, τὶς, τὶ.

Ενότητα 7: Ένας στοργικός ηγέτης

Α. Κείμενο: Ξενοφῶν, Ἀγησίλαος 7.1-3
Με τη διδασκαλία αυτού του κειμένου αναμένεται οι μαθητές:

• να αναλύσουν τις αρετές του ηγέτη, όπως παρουσιάζονται εδώ,
• να εκθέσουν τις δικές τους απόψεις σχετικά με το αν οι αρετές αυτές είναι αναγκαίες και για τους σύγχρονους ηγέτες,
• να επιβεβαιώσουν ή να απορρίψουν την άποψη του Ξενοφώντα ότι ο Αγησίλαος ήταν πρότυπο ηγέτη.

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας
Διδακτικός στόχος: ο εμπλουτισμός του λεξιλογίου των μαθητών με α.ε. και ν.ε. λέξεις ομόρριζες του ρ. πράττω, το οποίο προσφέρει πλούσιο υλικό για επεξεργασία.

Β2. Ετυμολογικά
Διδακτικός στόχος: η μελέτη της σύνθεσης λέξεων με β’ συνθετικό λέξη κλιτή.

Γ. Γραμματική
Οι διδακτικοί στόχοι για τη Γραμματική σ’ αυτή την ενότητα είναι η μελέτη:

• των σημασιών της ευκτικής,
• του σχηματισμού και της κλίσης της ευκτικής ενεστώτα, μέλλοντα και αορίστου ε.φ. των φωνηεντόληκτων και αφωνόληκτων ρημάτων,
• της κλίσης της αναφορικής αντωνυμίας ὅς, ἣ, ὃ και
• της κλίσης της αναφορικής αντωνυμίας ὃστις, ἣτις, ὃ τι.

Ενότητα 8: Η γένεση της θρησκείας και της δικαιοσύνης

Α. Κείμενο: Κριτίας, Σίσυφος απ. 19, στ. 1-21
Με τη διδασκαλία αυτού του αποσπάσματος αναμένεται οι μαθητές:

• να έρθουν σε επαφή με ένα ποιητικό κείμενο στο πρωτότυπο,
• να κατανοήσουν τις απόψεις του σοφιστή για την προέλευση και τον ρόλο της θρησκείας και του νόμου,
• να εκφράσουν δικές τους απόψεις σχετικά με τη θρησκευτική πίστη ως ανθρώπινη ανάγκη και αναζήτηση.

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας
Διδακτικός στόχος: η γνωριμία των μαθητών με τη λεξιλογική οικογένεια του ουσ. ἆθλος.

Β2. Ετυμολογικά
Διδακτικός στόχος: η μελέτη της σύνθεσης λέξεων με β΄ συνθετικό λέξη κλιτή και συγκεκριμένα επίθετο.

Γ1. Γραμματική
Οι διδακτικοί στόχοι για τη Γραμματική σ’ αυτή την ενότητα είναι η μελέτη:

• του σχηματισμού και της κλίσης της ευκτικής ενεστώτα του ρ. εἰμί και του παρακειμένου των φωνηεντόληκτων και αφωνόληκτων βαρύτονων ρημάτων ε.φ.,
• της κλίσης των αφωνόληκτων τρικατάληκτων επιθέτων γ’ κλίσης σε –ας, –ασα, –αν.

Γ2. Σύνταξη
Διδακτικός στόχος: η εξοικείωση των μαθητών με τις έννοιες του άμεσου και του έμμεσου υποκειμένου.

Ενότητα 9: Η Καλλιπάτειρα

Α. Κείμενο: Παυσανίας, Ἑλλάδος Περιήγησις 5.6.7-8
Με τη διδασκαλία αυτού του κειμένου αναμένεται οι μαθητές:

• να έρθουν σε επαφή με μια διήγηση ανεκδοτολογικού, χαρακτήρα την οποία παραθέτει ο Παυσανίας,
• να αντιληφθούν τη σπουδαιότητα της νίκης στους Ολυμπιακούς Αγώνες κατά την αρχαιότητα (όπως αυτή προκύπτει από το γεγονός ότι τελικά η Καλλιπάτειρα δεν τιμωρήθηκε για την πράξη της),
• να αντλήσουν στοιχεία για τη θέση της γυναίκας στην αρχαιότητα,
• να εκφράσουν δικές τους απόψεις σχετικά με τη θέση της γυναίκας στην αρχαιότητα, αφού συγκεντρώσουν και άλλα στοιχεία από βιβλία ή από το Διαδίκτυο.

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας
Διδακτικός στόχος: η γνωριμία των μαθητών με την πλούσια λεξιλογική οικογένεια του ρ. φέρω.

Β2. Ετυμολογικά
Διδακτικός στόχος: η μελέτη της σύνθεσης λέξεων με β΄ συνθετικό λέξη κλιτή και συγκεκριμένο ρήμα.

Γ. Σύνταξη
Διδακτικός στόχος: η εξοικείωση με την έννοια της συνημμένης και απόλυτης επιρρηματικής μετοχής και με τα ρήματα που συντάσσονται με κατηγορηματική μετοχή.

Ενότητα 10: Ένας δύσκολος αντίπαλος

­Α. Κείμενο Λουκιανός, Νεκρικοὶ Διάλογοι 24.2-3
Με τη διδασκαλία αυτού του κειμένου αναμένεται οι μαθητές:

• να επανεκτιμήσουν το είδος του λογοτεχνικού διαλόγου που γνώρισαν στην προηγούμενη τάξη και να συζητήσουν τη ζωντάνια στη διαγραφή των χαρακτήρων,
• να παρακολουθήσουν τη μέθοδο της αναλογίας στην κατασκευή ενός επιχειρήματος,
• να θυμηθούν από τον Όμηρο και από άλλα κείμενα που έχουν διδαχθεί τον τρόπο με τον οποίο οι αρχαίοι Έλληνες αντιλαμβάνονταν τη μοίρα.

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας
Διδακτικός στόχος: ο εμπλουτισμός του λεξιλογίου των μαθητών με α.ε. και ν.ε. ομόρριζα του ουσ. βίος.

Β2. Ετυμολογικά
Διδακτικός στόχος: η επανάληψη όσων διδάχθηκαν οι μαθητές στις Ενότητες 2–9 σχετικά με τη σύνθεση λέξεων.

Γ. Γραμματική – Σύνταξη
Διδακτικός στόχος: η επανάληψη της θεωρίας της γραμματικής και του συντακτικού των Ενοτήτων 2-9.

Ενότητα 11: Ο σεβασμός προς τους γονείς μέλημα του νόμου

Α. Κείμενο: Πλάτων, Νόμοι 881b–e
Με τη διδασκαλία αυτού του κειμένου αναμένεται οι μαθητές:

• να προβληματιστούν πάνω στην αυστηρότητα των νόμων που προβλέπει ο Πλάτων για την Πολιτεία του και να τη δικαιολογήσουν,
• να φανταστούν τα αποτελέσματα της επιβολής του συγκεκριμένου νόμου στο θέμα του σεβασμού προς τους γονείς,
• να αναζητήσουν κοινά σημεία ή ριζικές αλλαγές στο σύστημα επιβολής δικαιοσύνης μεταγενέστερων εποχών,
• να παρατηρήσουν ότι το απόσπασμα δεν έχει λογοτεχνικό ύφος (απουσία επιθέτων, σχημάτων λόγου κτλ.) και θυμίζει τα σύγχρονα νομικά κείμενα με το λιτό και αυστηρό του ύφος.

B1. Λεξιλογικός Πίνακας
Διδακτικός στόχος: ο εμπλουτισμός του λεξιλογίου των μαθητών με α.ε. και ν.ε. ομόρριζα του ρ. φεύγω.

Β2. Ετυμολογικά
Διδακτικός στόχος: η μελέτη της σύνθεσης λέξεων που έχουν ως β’ συνθετικό λέξη άκλιτη.

Γ. Γραμματική
Οι διδακτικοί στόχοι για τη Γραμματική σ’ αυτή την ενότητα είναι η μελέτη:

• των σημασιών της προστακτικής και
• του σχηματισμού και της κλίσης της προστακτικής ενεστώτα και αορίστου ε.φ. των φωνηεντόληκτων και αφωνόληκτων ρημάτων.

Ενότητα 12: Τα φαινόμενα απατούν

­Α. Κείμενο Ἰωάννης Χρυσόστομος, Περὶ Λαζάρου, PG 48.1030-1031
Με τη διδασκαλία αυτού του αποσπάσματος αναμένεται οι μαθητές:

• να έρθουν σε επαφή με ένα εκκλησιαστικό κείμενο που συνδέει με απλό τρόπο την αμαρτία με την αρρώστια και την τιμωρία με τη θεραπεία,
• να παρατηρήσουν τον λιτό και εύληπτο λόγο του Χρυσοστόμου και να εξετάσουν αν αυτό το κείμενο είναι πειστικό και γιατί,
• να εντοπίσουν στοιχεία ρητορικής τεχνικής (π.χ. ερωτήσεις, αντιθετική σύνδεση) στο κείμενο και να το συγκρίνουν με ανάλογα κείμενα της κλασικής αρχαιότητας.

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας
Διδακτικός στόχος: ο εμπλουτισμός του λεξιλογίου των μαθητών με α.ε. και ν.ε. ομόρριζα του ουσιαστικού τέλος.

Β2. Ετυμολογικά
Διδακτικός στόχος: η μελέτη των νόθων σύνθετων λέξεων.

Γ. Γραμματική
Οι διδακτικοί στόχοι για τη Γραμματική σ’ αυτή την ενότητα είναι η μελέτη:

• του σχηματισμού και της κλίσης της προστακτικής ενεστώτα του ρ. εἰμί και του παρακειμένου των φωνηεντόληκτων και αφωνόληκτων βαρύτονων ρημάτων ε.φ.,
• της κλίσης των ανώμαλων επιθέτων πολύς, πολλή, πολὺ και μέγας, μεγάλη, μέγα.

Ενότητα 13: Η σωστή στάση στο θέμα της τροφής

­Α. Κείμενο Γάιος Μουσώνιος Ροῦφος (Στοβαῖος, Ἀνθολόγων 3.18.37), διασκευή
Με τη διδασκαλία αυτού του κειμένου αναμένεται οι μαθητές:

• να γνωρίσουν τη σκέψη ενός συγγραφέα με διαχρονικές ιδέες στον τομέα της διατροφής,
• να συζητήσουν την άποψη του συγγραφέα και να προβληματιστούν για την ανταπόκριση που βρίσκει στον σύγχρονο άνθρωπο.

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας
Διδακτικός στόχος: ο εμπλουτισμός του λεξιλογίου των μαθητών με λέξεις της ετυμολογικής οικογένειας του ουσ. τὸ σῖτον, μιας λέξης που συναντάται συχνά τόσο στην α.ε. όσο και στη ν.ε. (με άλλη μορφή).

Β2. Ετυμολογικά
Διδακτικός στόχος: η γνωριμία των μαθητών με τις παρασύνθετες λέξεις και με τη διαδικασία δημιουργίας τους.

Γ. Γραμματική
Διδακτικός στόχος: η μελέτη του σχηματισμού και της κλίσης της υποτακτικής των φωνηεντόληκτων και αφωνόληκτων βαρύτονων ρημάτων στη μέση φωνή.

Ενότητα 14: Απρόσκλητοι βοηθοί

Α. Κείμενο Κλαύδιος Αἰλιανός, Περὶ ζῲων ἰδιότητος 2.8
Με τη διδασκαλία αυτού του κειμένου αναμένεται οι μαθητές:

• να απολαύσουν μια ευχάριστη διήγηση για τη «συνεργασία» των δελφινιών με τους ανθρώπους,
• να εντοπίσουν όρους του λεξιλογίου των ναυτικών,
• να αξιολογήσουν τη ζωντάνια της αφήγησης.

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας
Διδακτικός στόχος: ο εμπλουτισμός του λεξιλογίου των μαθητών με την οικογένεια λέξεων του ρ. νέμω.

Β2. Ετυμολογικά
Οι διδακτικοί στόχοι για τα ετυμολογικά είναι:

• η γνωριμία των μαθητών με τους άλλους τρόπους σχηματισμού λέξεων, δηλ. την ονοματοποιία και την αλλαγή του γραμματικού είδους η αλλιώς καταχρηστική παραγωγή (στην οποία καλό θα ήταν να μη δοθεί υπερβολική έμφαση),
• η κατανόηση της μεταφορικής χρήσης των λέξεων, φαινόμενο που οι μαθητές διδάσκονται εκτενώς και στη ν.ε.

Γ. Σύνταξη
Διδακτικός στόχος: η πρώτη επαφή των μαθητών με τους ονοματικούς και επιρρηματικούς προσδιορισμούς της α.ε.

Ενότητα 15: Η Αθήνα προπύργιο της Ευρώπης

­Α. Κείμενο Λυσίας, Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοῖς 20-22 (διασκευή)
Με τη διδασκαλία αυτού του κειμένου αναμένεται οι μαθητές:

• να έρθουν σε επαφή με έναν επιτάφιο λόγο και να εστιάσουν στον στόχο του ομιλητή,
• να συνδέσουν τον λόγο με τις ιστορικές συνθήκες υπό τις οποίες εκφωνήθηκε.

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας
Διδακτικός στόχος: ο εμπλουτισμός του λεξιλογίου των μαθητών με α.ε. και ν.ε. ομόρριζα του ρ. φρονέω, –ῶ.

Β2. Ετυμολογικά
Μετά την ολοκλήρωση της διδασκαλίας της σύνθεσης και από την Ενότητα 15 κ.ε. ο διδακτικός στόχος είναι πλέον η επανάληψη των ετυμολογικών φαινομένων που διδάχτηκαν οι μαθητές.

Γ1. Γραμματική
Διδακτικός στόχος: η μελέτη του σχηματισμού και της κλίσης της ευκτικής των φωνηεντόληκτων και αφωνόληκτων βαρύτονων ρημάτων στη μ.φ. και της ευκτικής μέλλοντα του ρ. εἰμί.

Γ2. Σύνταξη
Διδακτικός στόχος: η εξοικείωση των μαθητών με βασικά χαρακτηριστικά των ομοιόπτωτων ονοματικών προσδιορισμών.

Ενότητα 16: Μεγαλόψυχη στάση

Α. Κείμενο Ψευδο-Καλλισθένης, Μυθιστορία Ἀλεξάνδρου, 22
Με τη διδασκαλία αυτού του αποσπάσματος αναμένεται οι μαθητές:

• να έρθουν σε επαφή με το πολύ διαδεδομένο και σημαντικό κείμενο της Μυθιστορίας Ἀλεξάνδρου, που αναδεικνύει ένα χαρακτηριστικό του Αλεξάνδρου, τη μεγαλοψυχία του,
• να εντοπίσουν χαρακτηριστικά στοιχεία μιας επιστολής εκείνης της εποχής,
• να ανακαλέσουν από την Ιστορία που διδάχθηκαν κατά το προηγούμενο έτος πράξεις του Αλεξάνδρου που φανερώνουν πολιτική σκοπιμότητα.

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας
Διδακτικός στόχος: η εξοικείωση των μαθητών με την ετυμολογική οικογένεια του επιθέτου αἴτιος.

Β2. Ετυμολογικά
Διδακτικός στόχος: η επανάληψη φαινομένων σχετικών με τη σύνθεση λέξεων που έχουν διδαχθεί έως τώρα οι μαθητές.

Γ1. Γραμματική
Διδακτικός στόχος: η μελέτη του σχηματισμού και της κλίσης της προστακτικής των φωνηεντόληκτων και αφωνόληκτων βαρύτονων ρημάτων στη μ.φ., καθώς και των κτητικών αντωνυμιών.

Γ2. Σύνταξη
Διδακτικός στόχος: η εξοικείωση των μαθητών με βασικά χαρακτηριστικά των ετερόπτωτων ονοματικών προσδιορισμών.

Ενότητα 17: Το πάθημα των ερωδιών

Α. Κείμενο: Παράφρασις τῶν τοῦ Διονυσίου Ἰξευτικῶν 2.9
Με τη διδασκαλία αυτού του αποσπάσματος αναμένεται οι μαθητές:

• να έρθουν σε επαφή με ένα φυσιοδιφικό κείμενο που δίνει παραστατικά πληροφορίες για τους ερωδιούς,
• να εντοπίσουν τα στοιχεία που συνδέονται με σημάδια τα οποία χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για να προβλέπουν κυρίως τον καιρό.

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας
Διδακτικός στόχος: η επαφή των μαθητών με τη λεξιλογική οικογένεια του ουσ. τὸ ὕδωρ.

Β2. Ετυμολογικά
Διδακτικός στόχος: η επανάληψη φαινομένων που έχουν διδαχθεί έως τώρα οι μαθητές.

Γ. Σύνταξη
Διδακτικός στόχος: να μελετήσουν οι μαθητές τα είδη των επιρρηματικών προσδιορισμών και, ειδικότερα, τα βασικά χαρακτηριστικά των εμπρόθετων.

Ενότητα 18: Τα μειονεκτήματα του γραπτού λόγου σε σχέση με τον προφορικό

Α. Κείμενο Ἀλκιδάμας, Περὶ Σοφιστῶν 15.27-28 (διασκευή)
Με τη διδασκαλία αυτού του αποσπάσματος αναμένεται οι μαθητές:

• να έρθουν σε επαφή με ένα ρητορικό κείμενο το οποίο προβάλλει ορισμένη θέση και τη στηρίζει με επιχειρήματα,
• να εντοπίσουν τις αναλογίες και τις παρομοιώσεις που χρησιμοποιεί ο ρήτορας, προκειμένου να καταστήσει τη σκέψη του πιο παραστατική και γλαφυρή,
• να αντλήσουν στοιχεία ώστε, σε συνδυασμό με το μάθημα της νεοελληνικής γλώσσας, να συζητήσουν τις διαφορές μεταξύ του γραπτού και του προφορικού λόγου.

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας
Διδακτικός στόχος: ο εμπλουτισμός του λεξιλογίου των μαθητών με παράγωγα και σύνθετα του ουσ. δόξα, που προέρχεται από το α.ε. ρήμα δοκῶ.

Β2. Ετυμολογικά
Διδακτικός στόχος: η επανάληψη των φαινομένων που διδάχθηκαν οι μαθητές στις Ενότητες 11-18.

Γ. Γραμματική – Σύνταξη
Διδακτικός στόχος: η επανάληψη των φαινομένων που διδάχθηκαν οι μαθητές στις Ενότητες 11-18.­

Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Oι μαθητές επιδιώκεται:­

• Να κατανοήσουν τις συνθήκες του σταδιακού εκχριστιανισμού και εξελληνισμού του ανατολικού ρωμαϊκού κράτους.
• Να εκτιμήσουν το ρόλο της προσωπικότητας στην Ιστορία.
• Να συνειδητοποιήσουν τις αξίες της ελευθερίας, της ισότητας, της δικαιοσύνης και της ανεξιθρησκίας.
• Να κατανοήσουν το χαρακτήρα των σχέσεων του Βυζαντίου με όλους τους γειτονικούς του λαούς.
• Να συνειδητοποιήσουν την ανάγκη αποδοχής των διαφορετικών ιδεών, αντιλήψεων, πεποιθήσεων.
• Να αξιολογήσουν τους εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες που οδήγησαν το Βυζάντιο στην παρακμή και την πτώση.
• Να αναπτύξουν κριτική στάση και ερευνητικό πνεύμα για τους παράγοντες που διαμορφώνουν τα ιστορικά γεγονότα.
• Να κατανοήσουν το χαρακτήρα του πολιτισμού της ισλαμικής Ανατολής και της ευρωπαϊκής Δύσης.
• Να σέβονται την ετερότητα και να εκτιμούν τη συμβολή όλων των λαών στον πολιτισμό.
• Να κατανοήσουν τις συνθήκες που οδήγησαν στην οικονομική, κοινωνική, πολιτική και πολιτισμική ανάπτυξη της Ευρώπης στους νεότερους χρόνους.
• Να αναγνωρίζουν και να εκτιμούν τις ανθρωπιστικές αξίες.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΑΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Κεφάλαιο 1 – ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΑΙΩΝΕΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (330-717)

Στο κεφάλαιο αυτό θα μάθετε:

• Γιατί ο Κωνσταντίνος ίδρυσε ένα νέο διοικητικό κέντρο στην Ανατολή.
• Ποια στάση κράτησε απέναντι στον Χριστιανισμό.
• Τι ήταν και πώς λύθηκε το γερμανικό πρόβλημα.
• Τι ήταν και πώς αντιμετωπίστηκαν οι αιρέσεις και η αρχαία θρησκεία.
• Τι άλλαξε στην κοινωνία, την οικονομία και τον πολιτισμό ως τις αρχές του 6ου αι.
• Για το σημαντικό έργο του Ιουστινιανού Α΄ και του Ηρακλείου.

Όροι – Κλειδιά: Ίδρυση Κωνσταντινούπολης, χρυσό νόμισμα, Χριστόγραμμα, διάταγμα των Μεδιολάνων, οικουμενική σύνοδος της Νίκαιας, Παρεμβατική οικονομική πολιτική, εκχρηματισμένη οικονομία, μεγάλοι γαιοκτήμονες, πάροικοι, μακρινό εμπόριο, μπαχαρικά, γερμανικό πρόβλημα, αντιγερμανικό κόμμα, Πανεπιστήμιο Κωνσταντινούπολης, Θεοδοσιανός Κώδικας, Αιρέσεις, Αρειανισμός, Νεστοριανισμός, Μονοφυσιτισμός, οικουμενικές σύνοδοι Κωνσταντινούπολης (381), Εφέσου (431) και Χαλκηδόνας (451), Μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας, σύνθεση Χριστιανισμού- Ελληνισμού,Στάση του Νίκα, δήμοι Ιπποδρόμου, Νεοπλατωνική Ακαδημία, Κωδικοποίηση Ρωμαϊκού Δικαίου, Ιουστινιάνειος Κώδικας, Πανδέκτης, Εισηγήσεις, Νεαρές, αποκατάσταση ρωμαϊκής οικουμένης, βασιλική, περίκεντρο κτίριο, βασιλική μετά τρούλου, πεσσοί, ημισφαιρικά τρίγωνα, τρούλος, Σλάβοι, Πέρσες, Τίμιος Σταυρός, μεταρρύθμιση, θέματα, στρατιωτικά κτήματα, στρατηγός, εξελληνισμός, πιστός εν Χριστώ βασιλεύς ­

Κεφάλαιο 2 – ΛΑΟΙ ΣΤΟΝ ΠΕΡΙΓΥΡΟ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

Στο κεφάλαιο αυτό θα μάθετε:

• Για την προέλευση, τις συνθήκες εγκατάστασης στις βυζαντινές χώρες και τις σχέσεις με το Βυζάντιο των Σλάβων και των Βουλγάρων.
• Για την ίδρυση, την επέκταση, τον πολιτισμό και το εμπόριο του Ισλάμ.

Όροι – Κλειδιά: Άβαροι, Σλάβοι, επιδρομές, σκλαβηνίες, στρατιωτική κατάκτηση, εκχριστιανισμός και αφομοίωση Σλάβων, Ίδρυση Βουλγαρικού Κράτους, εθνογένεση Βουλγάρων, χάνοι, πόλεμοι, εμπορικές συναλλαγές, εκχριστιανισμός, Ισλάμ, Μουσουλμάνος, Κοράνι, Εγίρα, τζιχάντ (ιερός πόλεμος), μάρτυρες πίστης, χαλίφης, μάχη Γιαρμούκ, μάχη Πουατιέ, διάσπαση ενότητας μεσογειακού κόσμου, Μεταπράτες του διεθνούς εμπορίου, μπαχαρικά, εμπορικές εταιρείες, επιταγές, ανεικονική τέχνη, τεμένη, εισαγωγή νέων καλλιεργειών, μεταφορά τεχνολογίας

Κεφάλαιο 3 – ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΑΚΜΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (717-1025)

Στο κεφάλαιο αυτό θα μάθετε:

• Τι άλλαξε στη διοίκηση, την οικονομία και την κοινωνία του μεσοβυζαντινού Κράτους.
• Για την εικονομαχία και τη σημασία της.
• Για τη Νέα Εποχή και τη σημασία της για το βυζαντινό πολιτισμό
• Για τις εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία και τις αλλαγές στη νομοθεσία στα χρόνια των Μακεδόνων
• Για τον τρόπο που σχηματίστηκε το έθνος των Ρώσων.
• Για τις σχέσεις του με το Βυζάντιο και τη σημασία του εκχριστιανισμού του
• Πώς έγινε και πόσο σημαντικός ήταν ο εκχριστιανισμός των Μοραβών και των Βουλγάρων

Όροι – Κλειδιά: Σταθεροποίηση συνόρων, στρατιωτική αντεπίθεση, στρατιώτης-αγρότης, αύξηση πληθυσμού, κακώσεις, Εικονομαχία, ανεικονικές αντιλήψεις, εικονομάχοι, εικονόφιλοι, Ιωάννης Δαμασκηνός, τιμητική προσκύνηση, αναστήλωση εικόνων, καταστροφή έργων τέχνης, Νέα Εποχή, καίσαρ Βάρδας, Σχολή Μαγναύρας, Λέων Φιλόσοφος ή Μαθηματικός, χειρόγραφα, Φώτιος, Μυριόβιβλος, άλωση Αμορίου, ακρίτες, ακριτικά τραγούδια, Αρέθας, δημώδης λογοτεχνία, λόγια λογοτεχνία, Εκχριστιανισμός Μοραβών, Ραστισλάβος, Φώτιος, Κωνσταντίνος, Μεθόδιος, σλαβικό αλφάβητο, εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος και εκ του Υιού, Στρατιωτική αντεπίθεση, Συμεών, βασιλεύς Βουλγάρων και Ρωμαίων, τσάρος Σαμουήλ, ίδρυση νέου Βουλγαρικού Κράτους, μάχη Σπερχειού, μάχη Κλειδίου, ηγεμονία του Κιέβου, εκστρατείες, εμπορικές συνθήκες, Σικελία, Καλαβρία, Λογγοβαρδίας, Λουκανίας, Όθων Α’, βασιλεύς Ρωμαίων, κατεπάνω/κατεπανάτο Ιταλίας, Θεοφανώ, Όθων Β’, βοήθεια Βενετών, εμφάνιση Νορμανδών, αριστοκρατία, δυνατοί, πένητες, πάροικοι, χωρία ή προάστεια, εκχρηματισμένη οικονομία, αστυκώμες, εμποροπανηγύρεις, εξωτερικό εμπόριο, μακρινό εμπόριο, μπαχαρικά, συντεχνίες (συστήματα), δήμος, Πρόχειρος Νόμος, Επαναγωγή, Βασιλικά, Επαρχικόν Βιβλίον, Νεαρές, αλληλέγγυον

Κεφάλαιο 4 – ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ (1025-1453)

Στο κεφάλαιο αυτό θα μάθετε:

• Για την εξασθένηση του Βυζαντίου κατά τον 11ο αι.
• Για το ανορθωτικό έργο της δυναστείας των Κομνηνών
• Για την οικονομική διείσδυση της Βενετίας στο Βυζάντιο και το εκκλησιαστικό Σχίσμα
• Για τις σταυροφορίες και την περίοδο της Λατινοκρατίας στο Βυζάντιο
• Για την ανασύσταση του Βυζαντίου και την υποταγή στους Οθωμανούς
• Για την κληρονομιά του Βυζαντίου στον παγκόσμιο πολιτισμό

Όροι – Κλειδιά: Αποστρατιωτικοποίηση, μισθοφόροι, φόροι, πολιτική αστάθεια, κρίση, μάχη Ματζικέρτ, πτώση του Μπάρι, Πρόνοια, προνοιάριοι, ανάκτηση εδαφών, αποκατάσταση βυζαντινής κυριαρχίας, απόκρουση Πατζινακών και Κουμάνων, μάχη Μυριοκεφάλου, εξισλαμισμός Μ. Ασίας, Χρυσόβουλλο του 1082, προνόμια, σκάλες, αποικιακή αυτοκρατορία Βενετών, Σχίσμα των δύο Εκκλησιών, Σταυροφορίες, προσκυνήματα, ιερός πόλεμος, εκτροπή τέταρτης σταυροφορίας, άλωση Πόλης, διανομή Ρωμανίας, Λατινοκρατία, αυτοκρατορία Κωνσταντινούπολης, βασίλειο Θεσσαλονίκης, δουκάτο Αθηνών, ηγεμονία Αχαΐας, αυτοκρατορία Τραπεζούντας, αυτοκρατορία Νίκαιας, κράτος Ηπείρου, δεσποτάτο Μυστρά, ανασύσταση Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ξύπνημα εθνικού αισθήματος στον Ελληνισμό του Βυζαντίου, Αυτοκρατορία των Στενών, παιδομάζωμα, γενίτσαροι, γαζήδες, κατάληψη Καλλίπολης, μάχες Κοσσυφοπεδίου και Άγκυρας, σύνοδοι της Λυών και της Φερράρας- Φλωρεντίας, «ένωση» των Εκκλησιών, Πολιορκία και άλωση Πόλης, Μωάμεθ Β’ Πορθητής, θρησκευτικός νόμος, Τρίτη Ρώμη, βυζαντινή πνευματική κληρονομιά, ανθρωπιστικές σπουδές, ρωμαϊκή νομική παράδοση, θρησκευτική μουσική

Κεφάλαιο 5 – Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ

Στο κεφάλαιο αυτό θα μάθετε:

• Ποια ήταν η καθημερινή ζωή των Βυζαντινών
• Για τη Βυζαντινή Γραμματεία­
• Για τις Επιστήμες και την Τεχνολογία στο Βυζάντιο
• Για τις Εικαστικές Τέχνες και τη Μουσική στο Βυζάντιο

Όροι – Κλειδιά: Οικογενειακή ζωή, σχολείο, ενδυμασία και μόδα, διατροφή, ψυχαγωγία, μοναστισμός, Θρησκευτική ποίηση, θεολογική γραμματεία, λόγια κοσμική γραμματεία, Ελληνική Ανθολογία, ακριτικά τραγούδια, δημώδης λογοτεχνία, ιστοριογραφία- χρονογραφία, φιλοσοφία, Πατριαρχική Ακαδημία, Πανδιδακτήριο, Πανεπιστήμιο, Διδασκαλείο Νόμων, φυσικές επιστήμες, γεωγραφία, τεχνολογία, Βασιλική με τρούλο, γλυπτική, ζωγραφική, ψηφιδωτά, μικρογραφία, μικρογλυπτική, μικροτεχνία, νομισματική

Κεφάλαιο 6 – Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

Στο κεφάλαιο αυτό θα μάθετε:

• Ποια είναι η σημασία του όρου Μεσαίωνας.
• Για τη μετανάστευση των γερμανικών φύλων και τις συνέπειές της για την Ευρώπη.
• Για τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις στα τέλη του Μεσαίωνα.
• Για το ρόλο της Καθολικής Εκκλησίας και των μοναστηριών στην οργάνωση της ζωής κατά το Μεσαίωνα.
• Για την καθημερινή ζωή στη μεσαιωνική Ευρώπη.
• Για τον Καρλομάγνο και τη διανομή της αυτοκρατορίας του.
• Ποια είναι η σημασία του όρου φεουδαρχία.
• Για την Επιστήμη, την Τέχνη και τη Μουσική της Μεσαιωνικής Ευρώπης

Όροι – Κλειδιά: Γερμανικά ή βαρβαρικά βασίλεια, Οστρογότθικό Βασίλειο, Βησιγοτθικό Βασίλειο, Φραγκικό Βασίλειο, Μεροβίγγειοι, Καρολίδες, Καρλομάγνος -αυτοκράτορας, οργάνωση της αυτοκρατορίας, συνθήκη του Βερντέν, Σαρακηνοί -Μαγυάροι- Βίκιγκς, Καρολίδεια Αναγέννηση, Φέουδο, φεουδαρχία, φεουδάρχης, φεουδαρχικό σύστημα, άρχοντες, υποτελείς, τελετή περιβολής, φεουδαρχικό συμβόλαιο, χωρικοί, ελεύθεροι γεωργοί, πάροικοι, δούλοι, Τριζωνική καλλιέργεια, εκχερσώσεις, πόλεις, εμπόριο, αστική τάξη, χάρτες ελευθεριών, μαύρη πανώλης, κρίση εξεγέρσεις, Μεγάλος χάρτης δικαιωμάτων, κοινοβούλιο, δίαιτα, γενικές τάξεις, έριδα της περιβολής, αιχμαλωσία της Αβινιόν, Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, μοναχικά τάγματα, Γρηγοριανή Μεταρρύθμιση, ειρήνη του Θεού, ανακωχή του Θεού, Οικογένεια, σχέσεις δύο φύλων-αυλικός έρωτας, κατοικία-κάστρο, διατροφή, ενδυμασία, ψυχαγωγία, προσκυνήματα, Εθνικές γλώσσες, λογοτεχνία, επιστήμη, αλχημεία, πανεπιστήμια, τεχνολογία, ρομανικός-γοτθικός ρυθμός

Κεφάλαιο 7 – Η ΕΥΡΩΠΗ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΤΕΡΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ (15ος – 18ος αι.)

Στο κεφάλαιο αυτό θα μάθετε:

• Για τις ανακαλύψεις Νέων Χωρών. Για τις συνέπειες του ιστορικού αυτού γεγονότος.
• Για το κίνημα της Αναγέννησης και του Ανθρωπισμού.
• Ποια ήταν η σημασία του κινήματος αυτού για την ανάπτυξη της Ευρώπης κατά τους νεότερους χρόνους.
• Τι ήταν η Μεταρρύθμιση. Ποιες ήταν οι συνέπειες του ιστορικού γεγονότος.
• Για τις εξελίξεις στις επιστήμες και τις τέχνες.
• Για τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις.
• Ποιες ήταν οι συνθήκες διαβίωσης του Ελληνισμού κάτω από βενετική και οθωμανική κυριαρχία. Για τις δυνάμεις συντήρησης και ανανέωσής του.
• Για τον παροικιακό Ελληνισμό.

Όροι – Κλειδιά: Μάρκο Πόλο, τεχνικά μέσα, Πορτογαλία-Ισπανία, εξερευνητικά ταξίδια, προκολομβιανοί πολιτισμοί, παγκόσμιο εμπόριο, Αναγέννηση, ανθρωπισμός – ανθρωπιστές, οικουμενικός άνθρωπος, έλληνες λόγιοι, τυπογραφία, γράμματα, επιστήμη, τέχνη, Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, συγχωροχάρτια, Προτεσταντισμός, Λούθηρος-Λουθηρανισμός, Καλβίνος-Καλβινισμός, Εθνικές μοναρχίες, συνθήκη της Βεστφαλίας (1648), απολυταρχία, κοινοβούλιο, διαφωτισμός, μερκαντιλισμός-προστατευτισμός, βιομηχανική επανάσταση, κοινωνικές τάξεις, Κλασικισμός, ρομαντισμός, ορθολογισμός, εμπειρισμός, εφευρέσεις, ατμομηχανή, μπαρόκ, κλασικισμός-νεοκλασικισμός, ροκοκό, Φεουδαρχικό σύστημα, εκκλησία-προνόμια, ραγιάδες, κοινότητες, Φαναριώτες, αρματολοί και κλέφτες, παιδεία-Νεοελληνικός Διαφωτισμός, παροικιακός Ελληνισμός

Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΣΤΟΧΟΙ

Στόχος του μαθήματος εί­ναι:

• να παραγάγετε δικά σας κείμενα σε προφορικό και γραπτό λόγο και να επικοινωνήσετε όχι μόνο με τους συνομηλίκους σας μέσα στην τάξη, αλλά και με άλλους έξω από αυτή (με το διαδίκτυο, με επιστολές κτλ.).

Και τα δύο βιβλία (μαθητή και τετράδιο εργασιών) έχουν έναν ακόμα σημαντικό στόχο:

• Δε σας περιορίζουν στις σελίδες τους και στα κείμενα που περιέχουν. Σας δίνουν τη δυνατότητα και σας «γεννούν» την ανάγκη για συνεχή αναζήτηση άλλων κειμένων, καθώς και για ουσιαστική επικοινωνία με τον κόσμο γύρω σας. Ακολουθήστε τα βήματά τους και θα βρείτε τα μονοπάτια που θα σας μαγέψουν.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΑΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

1η ενότητα: Από τον τόπο μου σ’ όλη την Ελλάδα – Ταξίδια, περιηγήσεις, γνωριμία με ανθρώπους, έθιμα-πολιτισμό

Σ’ αυτή την ενότ­ητα:

• Θα γνωρίσουμε διάφορα μέρη της πατρίδας μας.
• Θα μάθουμε για τουποκείμενο του ρήματος.
• Θα μάθουμε πώς γίνεται ηπαραγωγή με αχώριστα μόρια.
• Θα διερευνήσουμετρόπους με τους οποίους μπορεί να αναπτυχθεί μια παράγραφος.

2η ενότητα: Ζούμε με την οικογένεια

• ­­Σ’ αυτή την ενότητα:
• Θα μιλήσουμε για την οικογένεια μας και γενικότερα για την οικογένεια ως θεσμό.
• Θα γνωρίσουμε τις σημασίες τωνεγκλίσεων.
• Θα μάθουμε να αναγνωρίζουμε τιςχρονικές βαθμίδες των ρημάτων.
• Θα δούμε τα διαφορετικά είδη τωνσυνθέτων.
• Θα ασκηθούμε στηνπερίληψη ενός κειμένου με τη βοήθεια πλαγιότιτλων.

3η ενότητα: Φίλοι για πάντα

­­Σ’ αυτή την­ ενότητα:

• Θα μιλήσουμε και θα διαβάσουμε κείμενα για τις σχέσεις με τους φίλους μας.
• Θα γνωρίσουμε τηνενεργητική και παθητική φωνή, καθώς και την Α΄ και Β΄ συζυγία των ρημάτων.
• Θα μάθουμε να αναγνωρίζουμε τοα΄ συνθετικό των σύνθετων λέξεων.
• Θα ασκηθούμε στον επανέλεγχο και στη βελτίωση του γραπτού μας μετά τις παρατηρήσεις του καθηγητή και των συμμαθητών μας.

4η ενότητα: Το σχολείο στο χρόνο…

­­Σ’ αυτή την ενότητα:

• Θα διαβάσουμε και θα συζητήσουμε για το σχολείο στο παρελθόν και στο μέλλον.
• Θα αναγνωρίσουμε τιςδιαθέσειςτου ρήματος.
• Θα κατανοήσουμε το ρόλο τουαντικειμένουσε μια πρόταση και θα γνωρίσουμε τις διάφορες μορφές του.
• Θα δούμε πώς οργανώνεται και αποκτάσυνοχήένα ευρύτερο κείμενο.

5η ενότητα: Συζητώντας για την εργασία και το επάγγελμα

­­Σ’ αυτή την ενότητα:

• Θα μιλήσουμε και θα διαβάσουμε για τα επαγγέλματα και την εργασία παλιότερα και σήμερα.
• Θα μάθουμε τουςβαθμούς των επιθέτων.
• Θα μάθουμε να αναγνωρίζουμε τοβ΄ συνθετικό των σύνθετων λέξεων.
• Θα ασκηθούμε στηνοργάνωση και συνοχή της περιγραφής και της αφήγησης.
• Θα συνεργαστούμε για να συλλέξουμε υλικό και νασυνθέσουμε απλές εργασίες.

6η ενότητα: Παρακολουθώ, ενημερώνομαι και ψυχαγωγούμαι από διάφορες πηγές (ΜΜΕ, Διαδίκτυο κτλ.)

­­Σ’ αυτή την ενότητα:

• Θα μιλήσουμε και θα γράψουμε για την ενημέρωση από διάφορες πηγές (ΜΜΕ, διαδίκτυο κτλ.).
• Θα μάθουμε για τιςαντωνυμίες, κυρίως για τις προσωπικές.
• Θα γνωρίσουμε τιςετυμολογικές οικογένειες λέξεων.

7η ενότητα: Βιώνοντας προβλήματα της καθημερινής ζωής

Σ’ αυτή την ενότητα:

• Θα μιλήσουμε και θα γράψουμε για προβλήματα της καθημερινής ζωής τα οποία μας απασχολούν όλους.
• Θα γνωρίσουμε σε κατάλληλα κείμενα ταείδη των επιρρηματικών προσδιορισμών.
• Θα κατανοήσουμε τουςτρόπους παραγωγής επιρρημάτων.
• Θα μάθουμε να συνδέουμε τις προτάσεις και τις παραγράφους των κειμένων που γράφουμε με τις κατάλληλεςσυνδετικές λέξεις και φράσεις.
• Θα ασκηθούμε στη σύνταξη ποικίλων κειμένων επιλέγοντας κάθε φορά τοκατάλληλο επίπεδο ύφους.

8η ενότητα: Συζητώντας για σύγχρονα κοινωνικά θέματα

Σ’ αυτή την ενότητα:

• Θα μιλήσουμε και θα γράψουμε τις απόψεις μας για σημαντικά προβλήματα της κοινωνίας μας.
• Θα γνωρίσουμε τα διάφοραείδη μετοχών.
• Θα αναγνωρίσουμε ταείδη της σύνθεσης και θα καταλάβουμε ότι πολλά σύνθετα αποτελούνται από δύο ή περισσότερες ανεξάρτητες λέξεις.
• Θα μάθουμε να κατανοούμε και να κρίνουμε ταεπιχειρήματα ενός ομιλητή ή ενός συγγραφέα.

9η ενότητα: Ταξίδι στο μαγικό κόσμο του διαστήματος

Σ’ αυτή την ενότητα:

• Θα μιλήσουμε και θα γράψουμε ταξιδεύοντας στον κόσμο του διαστήματος.
• Θα κατανοήσουμε τησημασία και την τεχνική της διατύπωσης ορισμών σε όλα τα μαθήματα.
• Θα μάθουμε ναοργανώνουμε τα επιχειρήματά μας με λογική αλληλουχία στα υπόλοιπα μαθήματα του σχολείου.
• Θα εξοικειωθούμε με τηχρήση ποικίλων λεξικών.

Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Επιδιώκεται οι μαθητές να μπορούν:

• Να προσλαμβάνουν το λογοτεχνικό κείμενο ως έργο τέχνης και αισθητικό φαινόμενο στενά δεμένο με την εποχή του.
• Να κατανοήσουν την ιδιαιτερότητα της λογοτεχνικής γλώσσας, τον μεταφορικό και συμβολικό χαρακτήρα της, και να ανακαλύψουν την αισθητική λειτουργία της.
• Να κατακτήσουν την ικανότητα συναισθηματικής συμμετοχής.
• Να ερμηνεύουν με δημιουργικό τρόπο τα λογοτεχνικά έργα.
• Να ανακαλύψουν και να ασκήσουν τις καλλιτεχνικές δεξιότητές τους.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΑΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Ενότητα 1: O άνθρωπος και η φύση – Πόλη – Ύπαιθρος

Στην ενότητα αυτή περιλαμβάνονται έξι κείμενα με θέμα τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση. Τα κείμενα αυτά θα σας βοηθήσουν να κατανοήσετε ότι η σχέση αυτή, με το πέρασμα του χρόνου, άλλαξε. Στα δύο πρώτα, οι συγγραφείς αντλούν χαρά και δημιουργικότητα από τη φύση, ενώ στα επόμενα κείμενα καταγράφονται κυρίως οι αρνητικές συνέπειες της ζωής στις μεγάλες πόλεις, η λύπη και η διαμαρτυρία των συγγραφέων για την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος. Ιδίως το τελευταίο κείμενο της ενότητας, γραμμένο από έναν Ινδιάνο φύλαρχο, ενάμιση αιώνα πριν, θα σας βοηθήσει να αντιληφθείτε ότι για την καταστροφή της φύσης ευθύνεται ο χρησιμοθηρικός και καταναλωτικός τρόπος ζωής του δυτικού πολιτισμού. Η σύγχρονη λογοτεχνία απεικονίζει την αλλαγή στη σχέση του ανθρώπου με τη φύση, η οποία γεννά διαφορετικά και αντικρουόμενα συναισθήματα στον άνθρωπο (από τη χαρά ή και την ευδαιμονία ώς τη λύπη ή την απελπισία). Η απομάκρυνση του ανθρώπου από τη φύση τον οδηγεί σε ψυχική μόνωση και σε εγκλεισμό πίσω από τα τείχη των πόλεων.

• ­Εκπρόσωποι – Λογοτέχνες:
  Οδυσσέας Ελύτης, Πίνοντας ήλιο κορινθιακό
  Γιώργος Σαραντάρης, Ξυπνάμε και η θάλασσα ξυπνά μαζί μας
  Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου, Αθήνα
  Αμαλία Τσακνιά, Η πόλη
  Κοσμάς Ι. Χαρπαντίδης, Χαλασμένες γειτονιές
  Ινδιάνος Σιάτλ, Ένα παλιό μήνυμα για το σύγχρονο κόσμο

Ενότητα 2: Λαογραφικά

Στην ενότητα αυτή ανθολογούνται τέσσερα κείμενα, τα οποία θα σας βοηθήσουν να γνωρίσετε διάφορες όψεις του ελληνικού λαϊκού πολιτισμού και να αντιληφθείτε την αξία εθίμων, παραδόσεων και λαϊκών λογοτεχνικών εκφράσεων, όπως είναι το δημοτικό τραγούδι και ο Καραγκιόζης. Τις εκδηλώσεις του λαϊκού αυτού πολιτισμού σήμερα τις αντιμετωπίζουμε συνήθως ως ξεπερασμένες και αδιάφορες. Ίσως τα κείμενα της ενότητας σας κάνουν να συνειδητοποιήσετε πως όλα αυτά που σήμερα λέμε ότι έχουν λαογραφικό ενδιαφέρον (δημοτικά τραγούδια, παραμύθια, παροιμίες κ.ά.) αποτελούσαν στοιχεία μιας παλαιότερης, όχι όμως και τόσο μακρινής εποχής και διασώζουν τον πολιτισμό, την ιστορία, τις αξίες και την οργάνωση της παραδοσιακής κοινωνίας. Αν αυτός ο παραδοσιακός τρόπος ζωής και σκέψης σήμερα σας φαίνεται αδιάφορος, αξίζει να αναρωτηθείτε μήπως γι’ αυτό ευθύνονται οι κυρίαρχες αξίες του σύγχρονου καταναλωτικού πολιτισμού, ο οποίος στηρίζεται στην εικόνα, στον ατομικισμό και στις υλικές απολαύσεις.

• Εκπρόσωποι – Λογοτέχνες:
  Μιλτιάδης Μαλακάσης,Ο Τάκη-Πλούμας
  Διαμαντής Αξιώτης,Η Άννα του Κλήδονα
  Γιώργος Ιωάννου, Να ‘σαι καλά, δάσκαλε!
  Νίκος Εγγονόπουλος, Ο Καραγκιόζης. Ένα ελληνικό θέατρο σκιών

Ενότητα 3: Οικογενειακές σχέσεις

Τα κείμενα που ανθολογούνται σ’ αυτή την ενότητα αναφέρονται στις σχέσεις που αναπτύσσονται στο εσωτερικό της οικογένειας. Την οικογένεια αποτελούν άνθρωποι διαφορετικής ηλικίας με ιεραρχική σχέση μεταξύ τους (κατά παράδοση αρχηγός της οικογένειας θεωρείται ο πατέρας) και διαφορετικούς κοινωνικούς ρόλους. Συχνά μέσα στην οικογένεια προκύπτουν προβλήματα ή συγκρούσεις ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά. Όσο κι αν ο θεσμός της οικογένειας εξελίσσεται μέσα στον χρόνο και προσαρμόζεται σε νέες συνθήκες και σύγχρονες αντιλήψεις, στον πυρήνα των οικογενειακών σχέσεων υπάρχουν πάντα δεσμοί αγάπης και στοργής. Oι δεσμοί αυτοί δείχνουν τον σημαντικό ρόλο που εξακολουθεί να έχει η οικογένεια για τον σύγχρονο άνθρωπο και ανταποκρίνονται στις σημερινές αξίες της ελληνικής κοινωνίας.

• Εκπρόσωποι – Λογοτέχνες­:
  Περλ Μπακ,Η μάνα
  Άννα Φρανκ,Από το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ
  Μαργαρίτα Λυμπεράκη, Οι Κυριακές στη θάλασσα
  Ναζίμ Χικμέτ, Νανούρισμα στο γιο μου

Ενότητα 4: Θρησκευτική ζωή

Τα τέσσερα κείμενα που περιλαμβάνονται στην ενότητα αυτή έχουν ως κεντρικό θέμα τους τη σχέση του ανθρώπου με τη θρησκεία. Με τον όρο θρησκεία εννοούμε τόσο τη θρησκευτική πίστη ως ανάγκη του ανθρώπου να πιστεύει στην ύπαρξη ενός ανώτερου όντος, όσο και τον θεσμό τη­ς θρησκείας (εκκλησία και θρησκευτική ζωή), ο οποίος σε μεγάλο βαθμό διαμορφώνει την ηθική στάση και προσδιορίζει την κοινωνική συμπεριφορά των ανθρώπων. Τα κείμενα που θα διαβάσετε θα σας βοηθήσουν να αντιληφθείτε ότι οι τρόποι με τους οποίους το θρησκευτικό βίωμα και η πίστη εκφράζονται στη λογοτεχνία ποικίλλουν πολύ, ωστόσο η ανάγκη του ανθρώπου να εκφράσει τη θρησκευτικότητα και να αναζητήσει ένα στήριγμα στα εναγώνια ερωτήματα της ύπαρξής του είναι διαχρονική. Διαβάζοντας επίσης τα κείμενα, ίσως σκεφτείτε ότι, παρά τις διαφορές που υπάρχουν ή τις συγκρούσεις που σημειώνονται κατά καιρούς ανάμεσα στα διάφορα θρησκεύματα, όλες οι θρησκείες αποβλέπουν στην αλήθεια, στην ευτυχία και στην αρμονική συμβίωση των ανθρώπων.

• Εκπρόσωποι – Λογοτέχνες­:
  Κ.Π. Καβάφης,Στην εκκλησία
  Γιάννης Ρίτσος,Τ’ άσπρο ξωκλήσι
  Γρηγόριος Ξενόπουλος, Κάποια Χριστούγεννα
  Γκότχολτ Έφραϊμ Λέσινγκ, Η ιστορία του δαχτυλιδιού

Ενότητα 5: Εθνική ζωή

Τα κείμενα που ανθολογούνται στην ενότητα αυτή παρουσιάζουν, με άξονα την ιστορική συνέχεια του ελληνισμού, διάφορες εκφράσεις και όψεις της νεοελληνικής λογοτεχνικής παράδοσης με θέμα τους εθνικούς μας αγώνες. Μέσα από τα κείμενα αυτά μπορείτε να δείτε με ποιον τρόπο η λογοτεχνία αντιμετωπίζει τα σύγχρονά της ιστορικά γεγονότα και αποδίδει το συλλογικό αίσθημα: από τη λαϊκή παράδοση των ακριτικών τραγουδιών μέχρι τους αγώνες των κλεφτών στη διάρκεια της τουρκοκρατίας, και από την επανάσταση του 1821 μέχρι τις σχετικά πρόσφατες περιπέτειες του ελληνισμού (Ελληνο-ιταλικός πόλεμος, Κατοχή, Αντίσταση, εξέγερση του Πολυτεχνείου, δοκιμασία της Κύπρου). Όπως η προηγούμενη γενιά, η γενιά των γονιών σας, έτσι και η δική σας γενιά έχει την τύχη να μεγαλώνει σε μια ειρηνική Ελλάδα. O τόπος όμως αυτός σημαδεύτηκε στο παρελθόν από συνεχείς πολέμους, εθνικές ανατάσεις, αλλά και καταστροφές. Μελετώντας τα κείμενα της ενότητας θα αναλογιστείτε τις περιπέτειες του ελληνισμού και ίσως συναισθανθείτε την ψυχική δύναμη που ανέπτυξαν οι προγονοί μας μπροστά στις ιστορικές δοκιμασίες.

• Εκπρόσωποι – Λογοτέχνες:
  Ακριτικό,Ο Διγενής
  Κλέφτικο,Του Βασίλη
  Ανδρέας Κάλβος, Εις Σάμον
  Διονύσιος Σολωμός, Η καταστροφή των Ψαρών
  Γιάννης Ρίτσος, Ερημωμένα χωριά
  Μέλπω Αξιώτη, Από δόξα και θάνατο
  Γιώργος Χειμωνάς, Έξι χιλιάδες νέοι
  Χριστόφορος Μηλιώνης, «Το συρματόπλεγμα του αίσχους»

Ενότητα 6: Παλαιότερες μορφές ζωής

­Tα τέσσερα κείμενα που περιλαμβάνονται στην ενότητα αυτή αντιπροσωπεύουν τρόπους ζωής και αντιλήψεις που ανήκουν κυρίως στο παρελθόν, μερικοί όμως από αυτούς επιβιώνουν, αυτούσιοι ή παραλλαγμένοι, μέχρι σήμερα. Τα λογοτεχνικά κείμενα μεταφέρουν στους σύγχρονους αναγνώστες εθνογραφικές και ανθρωπολογικές πληροφορίες και προσφέρουν αξιόλογες μαρτυρίες για την παραδοσιακή ελληνική κοινωνική και πολιτιστική ταυτότητα, αποτυπώνοντας παλαιότερα ατομικά και κοινωνικά βιώματα.

• Εκπρόσωποι – Λογοτέχνες:
  Διδώ Σωτηρίου,Όταν πρωτοκατέβηκα στη Σμύρνη
  Σωτήρης Δημητρίου,Πάσχα τ’ Απρίλη
  Λευτέρης Ξανθόπουλος, Χρονικό
  Άντον Τσέχωφ, Ένας αριθμός

Ενότητα 7: Ταξιδιωτικά κείμενα

H ενότητα αυτή περιέχει τέσσερα κείμενα με θέμα το ταξίδι. Στο ποίημα του Γάλλου ποιητή Ζακ Πρεβέρ, το ταξίδι λειτουργεί ως φανταστική απόδραση και εκφράζει την πηγαία διάθεση του ανθρώπου για φυγή και περιπλάνηση. Στα υπόλοιπα τρία κείμενα ο ταξιδιώτης-αφηγητής επισκέπτεται τρεις πραγματικούς χώρους (έναν αρχαιολογικό χώρο της πατρίδας του, ένα ελληνικό νησί και μια ξένη χώρα) και μας μεταφέρει τις εντυπώσεις του από αυτούς. Η αφηγηματική οπτική και των τριών ταξιδιωτών-αφηγητών προβάλλει το άγνωστο και το διαφορετικό, αποκαλύπτοντας τη φιλέρευνη διάθεση κάθε συγγραφέα, η οποία τον ωθεί να γνωρίσει νέους τόπους, ανθρώπινες νοοτροπίες και κοινωνικά συστήματα. Συνδυάζοντας τις εντυπώσεις και τους στοχασμούς των τεσσάρων συγγραφέων, θα αντιληφθείτε ότι χάρη στο ταξίδι πλουτίζουμε τις εμπειρίες μας και γνωρίζουμε άγνωστες όψεις της δικής μας χώρας ή άλλων τόπων και πολιτισμών. Κατά βάθος, τα κείμενα της ενότητάς μας αποκαλύπτουν ότι το ταξίδι είναι ίσως ο καλύτερος τρόπος να γνωρίσουμε τον εαυτό μας, μέσα από την επαφή και την επικοινωνία με διαφορετικούς τόπους και πολιτισμούς.

• Εκπρόσωποι – Λογοτέχνες:
  Ζακ Πρεβέρ,Βγαίνοντας από το σχολειό
  Νίκος Καζαντζάκης,Μια Κυριακή στην Κνωσό
  Νίκος-Λλέξιος Ασλάνογλου, Η εξοχική Λευκάδα
  Νίκος Κάσδαγλης, Τόκιο

Ενότητα 8: Η αποδημία – O καημός της ξενιτιάς – O ελληνισμός έξω από τα σύνορα – Τα μικρασιατικά – Οι πρόσφυγες

­Στην ενότητα που ακολουθεί ανθολογούνται λογοτεχνικά κείμενα που έχουν ως θέμα τους την αποδημία, τον καημό της ξενιτιάς, τον ελληνισμό έξω από τα σύνορα, τη Μικρασιατική καταστροφή και την προσφυγιά. Αν και τα ανθολογημένα κείμενα προέρχονται από διαφορετικές περιόδους της ελληνικής λογοτεχνίας (δημοτικό τραγούδι, μεσοπολεμική, μεταπολεμική και σύγχρονη λογοτεχνία) και ποικίλλουν ως προς τα εκφραστικά μέσα και τη γλώσσα που χρησιμοποιούν, έχουν ως κοινό στοιχείο τους τα έντονα συναισθήματα που εκφράζουν. Τα συναισθήματα αυτά οφείλονται στην οδυνηρή απώλεια που οι ήρωες των κειμένων βιώνουν. Τα κείμενα που ακολουθούν μας δείχνουν -και ίσως μας διδάσκουν- ότι η έννοια της πατρίδας δεν είναι κάτι το γενικό και αφηρημένο. Αντίθετα, πρόκειται για κάτι το συγκεκριμένο και απτό: για τα βιώματα της παιδικής μας ηλικίας, τα συγγενικά μας πρόσωπα, τους φίλους μας, τη μητρική μας γλώσσα, το οικείο φυσικό τοπίο, τους γλυκούς καρπούς της γης.

• Εκπρόσωποι – Λογοτέχνες:
  Δημοτικά τραγούδια της ξενιτιάς,Θέλω να πα στην ξενιτιά,Ξενιτεμένο μου πουλί
  Δημήτρης Χατζής, Ο Κάσπαρ Χάουζερ στην έρημη χώρα
  Ηλίας Βενέζης, Η επιστροφή του Αντρέα
  Μπέρτολτ Μπρεχτ, Για τον όρο «μετανάστες»
  Κυριάκος Χαραλαμπίδης, Γλυκό του κουταλιού
  Θανάσης Βαλτινός, Δύο γράμματα της Χαράς
  Άλκη Ζέη, Αναμνήσεις της Κωνσταντίνας από τη Γερμανία

Ενότητα 9: Αθλητισμός

­Τα τέσσερα κείμενα που ανθολογούνται σ’ αυτή την ενότητα αναφέρονται στη διαχρονική διάσταση του αθλητισμού. Το ποίημα του Λορέντζου Μαβίλη μάς μεταφέρει στους Oλυμπιακούς Aγώνες της αρχαίας Ελλάδας, ενώ το ποίημα του Ουμπέρτο Σάμπα εκφράζει την αγάπη του κόσμου και του ποιητή για την τοπική ποδοσφαιρική ομάδα. Τα διηγήματα του Δημήτρη Μίγγα και του Νίκου Χουλιαρά μάς δίνουν στιγμιότυπα της σύγχρονης ζωής, με επίκεντρο τον αποκαλούμενο «βασιλιά των σπορ», και σίγουρα το πιο αγαπημένο σας άθλημα, το ποδόσφαιρο. Τα περισσότερα κείμενα της ενότητας αναδεικνύουν τη μεγάλη κοινωνική απήχηση του ποδοσφαίρου. Πρόκειται για το άθλημα που ενώνει τους λαούς ολόκληρης της γης γύρω από τη «στρογγυλή θεά» και εκφράζει το όνειρο εκατομμυρίων ανθρώπων για επιτυχία και κοινωνική καταξίωση.

• Εκπρόσωποι – Λογοτέχνες:
  Λορέντζος Μαβίλης,Καλλιπάτειρα
  Δημήτρης Μίγγας,Η τρίπλα των ονείρων
  Ουμπέρτο Σάμπα, Τοπική ομάδα
  Νίκος Χουλιαράς, Η εσχάτη των ποινών

Ενότητα 10: Η αγάπη για τους συνανθρώπους μας – Οι φιλικοί δεσμοί – Η αγάπη

­Τα έξι κείμενα που περιλαμβάνονται σ’ αυτή την ενότητα περιστρέφονται γύρω από τους δυο σημαντικότερους ίσως συνεκτικούς δεσμούς της κοινωνικής μας ζωής, την αγάπη και τη φιλία. Η έννοια της αγάπης έχει πολλαπλά νοήματα, γι’ αυτό και τα ανθολογημένα λογοτεχνικά κείμενα αναπτύσσονται γύρω από διαφορετικές εκδοχές της: τη χριστιανική και πανανθρώπινη αγάπη, σύμφωνα με την οποία η αγάπη αποτελεί τον συνεκτικό ιστό της κοινωνικής ζωής· την αγάπη προς το συνάνθρωπο, ως κύρια ανθρωπιστική αξία, η οποία συνέχει την κοινωνική ζωή, ωθώντας τους ανθρώπους στην ειρηνική συνύπαρξη και όχι στην αλληλοεξόντωση· την ερωτική αγάπη, είτε πρόκειται για τον πρώτο «πλατωνικό έρωτα» της παιδικής ηλικίας είτε για τον μεγάλο έρωτα της ενήλικης ζωής. Η δική σας ηλικία, μακριά από τις μέριμνες της ενήλικης ζωής, προσφέρεται περισσότερο από κάθε άλλη για να κατανοήσετε και να βιώσετε, μέσα και από τα λογοτεχνικά κείμενα, την αξία της αγάπης και της φιλίας.

• Εκπρόσωποι – Λογοτέχνες:
  Νίκος Καρούζος,Τα πουλιά δέλεαρ του Θεού
  Γιάννης Μαγκλής,Γιατί;
  Μ. Καραγάτσης, Η κυρία Νίτσα
  Ζωρζ Σαρή, Και πάλι στο σχολείο…
  Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ, Ο μικρός πρίγκιπας και η αλεπού
  Ιβάν Γκολ, Μαλαισιακά τραγούδια

Ενότητα 11: Η βιοπάλη – Το αγωνιστικό πνεύμα του ανθρώπου

­­Τα τέσσερα κείμενα που περιλαμβάνονται στην ενότητα αναφέρονται σε διάφορες βιωματικές καταστάσεις, ηθικά διλήμματα και δυσκολίες οικονομικής επιβίωσης, που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι από την παλιά ώς τη σύγχρονη εποχή. Oι κρίσιμες αυτές περιστάσεις, οι οποίες τις περισσότερες φορές ξεπερνιούνται με την ψυχική αντοχή και την αγωνιστικότητα, επηρεάζουν σημαντικά τον άνθρωπο καθώς προσδιορίζουν τη σχέση του με το περιβάλλον και την εποχή του. Στο ποίημα του Κ.Π. Καβάφη εξαίρεται το ηθικό μεγαλείο των ανθρώπων που υπερασπίζονται συλλογικές αξίες. Το διήγημα της Έλλης Αλεξίου αναφέρεται στη μεταπολεμική δοκιμασία της εξορίας, τη φτώχεια και τις δύσκολες συνθήκες ζωής που αντιμετώπιζε καρτερικά η ελληνική κοινωνία και, περισσότερο, η μονογονεϊκή οικογένεια. Στο ανώνυμο κινέζικο ποίημα ο γεωργός ατενίζει με αισιοδοξία τη ζωή στηριγμένος στη χειρωνακτική εργασία του, περήφανος για την ανεξαρτησία του από την εξουσία του αυτοκράτορα.

• Εκπρόσωποι – Λογοτέχνες:
  Κ. Π. Καβάφης,Θερμοπύλες
  Έλλη Αλεξίου,Όμως ο μπαμπάς δεν ερχόταν
  Δήμητρα Χ. Χριστοδούλου, Για ένα παιδί που κοιμάται
  Ανώνυμος, Το τραγούδι του Γιανγκ

Ενότητα 12: Προβλήματα σύγχρονης ζωής

Τα οκτώ κείμενα που περιλαμβάνονται σε αυτή την ενότητα θίγουν πολλά κοινωνικά προβλήματα που απασχολούν την εποχή μας. Τα επτά κείμενα προέρχονται από Έλληνες συγγραφείς και αναφέρονται σε ατομικά και συλλογικά προβλήματα της μεταπολεμικής, της νεότερης και της σημερινής κοινωνίας. Προηγείται ένα τραγούδι του Διονύση Σαββόπουλου, που μιλά για την αμηχανία των ενηλίκων να εξηγήσουν την εικόνα του σύγχρονου κόσμου στα παιδιά. Συνεχίζοντας, ερχόμαστε σε επαφή με κάποια από τα διαχρονικά και σύγχρονα προβλήματα που δυσκολεύουν την καθημερινή ζωή και τις κοινωνικές μας σχέσεις. Εκτός από τα καθημερινά προβλήματα που παρουσιάζει η ζωή στην πόλη, παρακολουθούμε τη γένεση και την εκδήλωση δυσάρεστων φαινομένων, όπως η παθητικότητα, η ανεργία, η κατάστροφή του περιβάλλοντος και η κοινωνική απομόνωση, τα οποία αποτελούν τον σύγχρονο «λαβύρινθο» για τους νέους της εποχής μας. Το απόσπασμα από το μυθιστόρημα της Εντίτα Μόρρις αναφέρεται στις οδυνηρές ψυχοσωματικές συνέπειες που είχε η πρώτη ατομική έκρηξη στη Χιροσίμα (1945). O πόλεμος, οι κίνδυνοι από τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας, η μονομερής ανάπτυξη του υλικοτεχνικού πολιτισμού εξακολουθούν να είναι μερικές από τις αγιάτρευτες πληγές της εποχής μας, για τη θεραπεία των οποίων απαιτούνται η ατομική ευαισθητοποίηση και οι κοινωνικοί μας αγώνες.

• Εκπρόσωποι – Λογοτέχνες:
  Διονύσης Σαββόπουλος,Τι έπαιξα στο Λαύριο
  Μαρία Ιορδανίδου,Στην εποχή του τσιμέντου και της πολυκατοικίας
  Μένης Κουμανταρέας, Γραφείον ευρέσεως εργασίας
  Τάσος Καλούτσας, Με το λεωφορείο
  Τίτος Πατρίκιος, Ιστορία του λαβύρινθου
  Εντίτα Μόρρις, Τα λουλούδια της Χιροσίμα
  Τόλης Νικηφόρου, Όταν πεθαίνει ένα παιδί
  Μιχάλης Γκανάς, Στα καμένα

Ενότητα 13: Οι φίλοι μας τα ζώα

Τα πέντε κείμενα που περιλαμβάνονται στην ενότητα δείχνουν διάφορες, θετικές και αρνητικές, μορφές συνύπαρξης του ανθρώπου με τα ζώα. Η συντροφική σχέση των ναυτικών με τη γάτα τους στο ποίημα του Νίκου Καββαδία εκφράζει τη συναισθηματική οικειότητα. Η προνομιακή αυτή σχέση που συχνά καλλιεργούν οι άνθρωποι με τα οικόσιτά τους ζώα βρίσκεται όμως σε πλήρη αντίθεση με την απάνθρωπη μεταχείριση που πολλές φορές επιδεικνύουν απέναντι στο υπόλοιπο ζωικό βασίλειο, θέτοντας σε κίνδυνο το ευρύτερο οικοσύστημα και το βιοφυσικό περιβάλλον του πλανήτη. Η υλική δύναμη και η αδιαφορία του ανθρώπου για το περιβάλλον καταπιέζει και αφανίζει πολλά είδη ζώων, ο αριθμός των οποίων ήδη έχει μειωθεί απειλητικά. Τα δύο σύντομα αλληγορικά αφηγήματα αναδεικνύουν τέλος μια άλλη διάσταση της ύπαρξης και της προσφοράς των ζώων στο φυσικό και στο ανθρωπογενές περιβάλλον.

• Εκπρόσωποι – Λογοτέχνες:
  Νίκος Καββαδίας,Οι γάτες των φορτηγών
  Έρμαν Έσε,Ο λύκος
  Αντώνης Σουρούνης, Άνθρωποι και δελφίνια
  Μίλος Ματσόουρεκ, Ο μεταξοσκώληκας
  Ε. Χ. Γονατάς, Ο σκαντζόχερος